BORGER – 15 augustus. Het is een dag in het jaar waar veel mensen zo aan voorbijgaan, maar toch is deze dag een officiële nationale herdenking voor de bevrijding van Nederland-Indië in 1945. Na een initiatief van Teja van Geenen in 2020 is er ook in Borger bij het monument aan de Torenlaan een herdenking.
En herdenken daar zijn wij in Nederland niet zo goed in volgens Van Geenen. ‘We kijken altijd alleen maar naar 4 en 5 mei. Nederland was zelf bevrijd, maar de oorlog was nog niet afgelopen voor andere delen van het koninkrijk.’ Pas na twee atoombommen op 6 en 9 augustus 1945 capituleerde Japan op 15 augustus van dat jaar. ‘Het is iets wat in de samenleving eigenlijk helemaal niet leeft of bekend is. Wij Nederlanders kijken altijd alleen maar naar wat we zelf hebben meegemaakt.’
Nadat het monument aan de Torenlaan in 2003 werd geplaatst werd er pas in 2020 voor het eerst een herdenking georganiseerd. ‘Door coronagelden van de provincie kreeg ik subsidie voor een kunstproject,’ zo vertelt Van Geenen enthousiast. ‘Met dat geld ben ik een kunstwerk gaan maken dat past bij de herdenking. Ik heb contact gezocht met de gemeente Borger-Odoorn en van het een kwam het ander.’
Herdenking in Borger
Van Geenen vindt het monument in Borger toepasselijk. Mede door het borstbeeld van een knielende man. ‘Ik zie het als een stuk onderdrukking wat in dit kunstwerk prachtig naar voren komt. Het laat onze geschiedenis en pijn zien.’
Voor het borstbeeld staan een tweetal stenen. Op deze stenen staan de namen van de uit Borger afkomstige KNIL-militairen die omkwamen bij de politionele acties in Nederlands-Indië. Tot 2020 werd dat alleen gebruikt tijdens de herdenking op 4 mei.
‘Daar zat je de hele dag in de brandende zon geknield in als een soort hond.’
Teja van Geenen – over de ‘honden’ hokken in de Jappenkampen
Na twee ‘corona herdenkingen’ is er dit jaar wat meer mogelijk. ‘Ik heb geen idee hoeveel mensen er komen. Vorig jaar was de herdenking net afgelopen toen een paar Indische mensen langskwamen om een bloemetje te leggen. Die zeiden meteen; ‘hadden we dit geweten waren we zeker bij de herdenking geweest’.
Familie werd in de Jappenkampen gestopt
Waar het voor veel Nederlanders een ver van hun bed-show is zijn er tijdens de Japanse bezetting in Nederlands-Indië net als in Europa vreselijke dingen gebeurd. Ook de familie van Van Geenen heeft dat meegemaakt. ‘Mijn opa werkte voor de bezetting bij de douane daardoor kwam hij terecht bij een van de buitenkampen. Om zo het grote Aziatische Rijk mogelijk te maken. Uiteindelijk is hij daar opgepakt omdat hij in het verzet zat.’
De Indische opa van Van Geenen, de heer Vogt werd in één van de Jappenkampen gestopt. In Nederland hebben we het nog vaak over de hongerwinter van 1944, maar in Nederlands-Indië waren er meerdere hongerzomers. ‘Mijn familie heeft dat ook meegemaakt. Als je niet op appèl kwam dan werd je in de zon neergezet en moest je de hele dag blijven staan. Mijn opa zat in zo’n berucht hondenhok in een Jappenkamp. Daar zat je de hele dag in de brandende zon geknield in als een soort hond.’
Erkenning
De oorlog heeft ook wat met Van Geenen zelf gedaan. ‘Als kind begreep ik al nooit waarom wij naar Nederland waren gegaan. Ik voelde mij wel Nederlander, maar kwam op voor dat Aziatische deel wat in mij zit.’ Ze is dan ook op zoek naar de erkenning die al zo lang ontbreekt. ‘De eerste generatie heeft zich zeker gekwetst gevoeld, maar heeft zich nooit durven uitspreken. Hopelijk komt die erkenning vroeg of laat alsnog.’
De herdenking aankomende maandag aan de Torenlaan is om 14 uur. Loco-burgermeester Bernard Janssen zal een krans leggen namens de gemeente. Iedereen is welkom.
Luister online
