STADSKANAAL – Het Paas-rapport, met een waslijst aan gebreken in Theater Geert Teis, deed de gemeenteraad schrikken; de spreekwoordelijke sloopkogel lijkt onvermijdelijk. Maar volgens Peter Michiel Schaap, directeur van het Groninger stedenbouwplatform GRAS, is dat te kort door de bocht. Hij noemt het rapport eenzijdig en wijst op de hoge kosten van nieuwbouw, maar vooral op de cultuurhistorische waarde van het huidige theater. ‘Omarm wat je hebt’, is zijn boodschap aan de Knoalsters.
Het rapport van bouwadviesbureau Paas loog er niet om: volgens hen kost het Stadskanaal 1,4 miljoen euro om het Theater Geert Teis nog vijf jaar te behouden en maar liefst tien miljoen om het een decennium overeind te houden. Bedragen die GRAS-directeur Schaap maar weinig zeggen. ‘Er is enkel bouwkundig naar het gebouw gekeken, maar niet met een ontwerpende blik’, merkt hij op.
GRAS in Groningen is een architectuurcentrum dat zich richt op het stimuleren van kennis en debat over de gebouwde omgeving. Het fungeert als platform voor architectuur en stedenbouw, en organiseert diverse activiteiten zoals excursies, lezingen en tentoonstellingen om het bewustzijn en de betrokkenheid bij architectuur en stedelijke ontwikkeling te vergroten.
‘De onderzoeksvraag vanuit de gemeente is dan ook te eenzijdig gesteld. Als je wilt kijken naar de potentie van een gebouw, moet je ook oog hebben voor herontwikkeling. Dus: wat kun je er nog mee? Welke aanpassingen kun je doen? Hoe kun je het op een slimme manier verduurzamen?’ Zijn oproep: haal niet te snel de sloophamer uit de kast, maar zoek naar creatieve oplossingen.
Nieuwbouw
Volgens Schaap denken overheden vaak – ten onrechte, zo stelt hij – dat nieuwbouw de oplossing voor alle problemen is. ‘Te snel afscheid nemen van iets dat nog wel degelijk waarde heeft, dat is een trend,’ legt hij uit. ‘Vroeger hadden we die luxe nog. Maar in een tijd van klimaatverandering, CO₂-reductie en hoge bouwkosten, is dat echt voorbij.’ Hij waarschuwt de gemeente dan ook voor de gevolgen van nieuwbouw, zowel financieel als klimaat-technisch. ‘Alles op het gebied van nieuwbouw is duur. Projecten vallen vandaag de dag altijd duurder uit. Ik weet niet of je dat als gemeente, met bezuinigingen op komst, moet willen.’
Cultuurhistorische waarde
Dan is er nog de cultuurhistorische waarde van het theater. De schouwburg stond hoog op het wensenlijstje van Philips; door de komst van de elektronicagigant naar Stadskanaal werd Theater Geert Teis in het centrum gevestigd. Eind jaren ’50 werd het ontwerp geschetst door architect H.M. Koldewey uit Voorburg. ‘Niet de minste architect, zeker als je kijkt naar de prachtige kerken die hij heeft ontworpen’, zegt Schaap. ‘Linksom of rechtsom, het theater van Stadskanaal vertegenwoordigt een cultuurhistorische waarde. Je kunt het mooi of lelijk vinden, maar er schuilt een bijzonder verhaal achter Geert Teis.’
Toch heeft die waarde volgens Schaap in de afgelopen decennia flink wat schade opgelopen. ‘Er is flink aan gerommeld en niet iedere ingreep was even passend of dienstbaar aan het oorspronkelijke ontwerp.’
‘Stofzuigergebouwen’
Daarnaast is er het plan om Theater Geert Teis en het gemeentehuis samen te voegen. Dat past in een landelijke trend, maar Schaap is daar faliekant tegen. ‘Dat is heel dom en moet je niet doen. Ik noem dat stofzuigergebouwen: veel functies bij elkaar voegen met het idee dat het goedkoper is. Maar dat is onzin. Grotere gebouwen met meerdere functies zijn niet per se goedkoper in exploitatie.’
Maar dat is volgens Schaap nog niet het grootste probleem: ‘Met dit soort verzamelgebouwen haal je de loop en herkenbaarheid uit je stad of dorp. Je hebt nog maar één plek met reuring en publieke kwaliteit. Dat betekent automatisch dat het op andere plekken minder aantrekkelijk wordt, omdat daar minder mensen komen.’
Waarschuwing voor centralisatie
Vanuit bestuurlijk Stadskanaal klinken intussen bijzondere plannen. Niet alleen zouden het theater en het gemeentehuis samengevoegd kunnen worden, bedrijventerrein Dideldom wordt daarbij zelfs als mogelijke locatie genoemd. Omdat daar op termijn een station en campus moeten komen, zou een cultuur- en overheidscentrum een niet onlogische toevoeging zijn, zo wordt gezegd.
Schaap benadrukt de eventuele risico’s die zo’n ‘centralisatie’ met zich meebrengt, zeker omdat Stadskanaal meerdere kernen heeft die je allemaal leefbaar wilt houden. ‘Een risico van zulke plannen is dat je andere kernen, zoals Musselkanaal, leeg trekt. Zonde, zeker in een tijd waarin winkels niet per se meer voor levendigheid zorgen, omdat iedereen online bestelt. Dan moet je juist publieke voorzieningen inzetten om voor reuring te zorgen. Anders bouw je niks op.’
Binnenkort presenteert de gemeente enkele scenario’s voor de toekomst van het theater. Ondanks zijn bedenkingen over nieuwbouw, heeft Schaap wel de indruk dat in Stadskanaal goed wordt nagedacht. Hij benadrukt dat er aan ’t Knoal nog altijd kwaliteit en potentie te vinden is. ‘En dan mag je het theater een architectonische draak vinden, maar dat betekent niet dat je het zomaar neer moet halen. Kijk naar de kansen en omarm wat je hebt.’
Luister online
