BORGER – Het is een kleine plek, aan de rand van Borger. Twee woonwagens, een scheef terras, stenen die elk seizoen verlegd moeten worden, bomen die dicht op de wagens staan. En toch: dit is thuis, voor Witte Fem en haar man betekent deze plek alles. Maar de liefde die zij voelen voor hun cultuur en manier van leven, lijkt voor hen niet door iedereen gewaardeerd. ‘Niet vanuit de gemeente, niet vanuit de regels en dat doet pijn’, aldus Fem.
‘We wonen in Borger sinds 2017, daarvoor op het woonwagenkamp in Emmen’, vertelt Fem aan RTV Drenthe. ‘Toen wij hier kwamen, was er ruimte. Er stonden vijf woonwagens en er was geen wachtlijst. En nu? Nu staan er tien mensen op de wachtlijst, waarvan de helft geen woonwagenbewoner is, en zijn er nog maar twee woonwagens over.’
‘We zijn een vergeten groep’
De pijn van niet serieus genomen worden door de gemeente, zit diep. ‘Het lijkt wel alsof we er niet toe doen’, zegt ze. ‘Alsof we een overblijfsel zijn van vroeger, iets dat maar langzaam moet verdwijnen.’ Terwijl de cultuur in 2014 juist werd erkend als immaterieel cultureel erfgoed. ‘Dat zou iets moeten betekenen.’
Immaterieel cultureel erfgoed
De woonwagencultuur werd in 2014 erkend als immaterieel cultureel erfgoed en dat bracht veranderingen met zich mee. Sindsdien mogen er geen burgermensen (mensen die in een stenen huis wonen, red.) meer wonen op de standplaats van een woonwagen. ‘Voorheen mocht iedereen zich inschrijven, maar toen we onder cultureel erfgoed vielen, mocht dat niet meer’, aldus Fem.
De burgermensen die voor die tijd al een plek hadden op het woonwagenkamp, mochten blijven.
Van die stempel merkt Fem weinig. Toentertijd waren er nog vijf standplaatsen in Borger, maar in 2018 kwam daar verandering in. ‘De gemeente verwijderde toen drie standplaatsen, tegen de regels in. En wat kwam daar voor in de plaats? Een elektriciteitshuisje. Alsof wij er nooit geweest waren.’
Volgens een woordvoerder van de gemeente is dat besluit in alle redelijkheid genomen. ‘Er waren op dat moment geen belangstellenden, dus er was geen noodzaak om deze standplaatsen vast te houden en kosten te blijven maken in de infrastructuur.’
Toch blijft Fem bij haar standpunt. ‘Het mocht volgens de regels niet, want de gemeente hield zich niet aan het uitsterfbeleid.’
Wat is uitsterfbeleid?
Vanaf 2000 gold er het uitsterfbeleid voor de woonwagencultuur. Dit hield in dat als iemand vertrok van een woonwagenplek, deze plek niet opnieuw werd ingevuld. Zo kwamen er steeds minder standplaatsen, het doel op de lange termijn was dat de woonwagenlocaties langzaam zouden verdwijnen. In 2018 werd dit beleid afgeschaft.
Fem haar ogen glijden over het terrein. ‘Kijk hier eens. Alles is verzakt. En onder de woonwagen zit een rioleringsput, waar ook het water, stroom en gas samenkomen. Hoe onveilig is dat? Dat kan gewoon ontploffen.’
En dan is er de brandveiligheid. ‘Tussen de woonwagens moet vijf meter zitten, maar hier is het maar 3,50 meter. Als hier brand uitbreekt, dan is het in één keer over.’ Ze zucht. ‘We voelen ons niet veilig. Niet fysiek, en ook niet mentaal. Want wie komt voor ons op?’
‘De standplaatsen worden gevuld door burgermensen’
“Als iemand ziek wordt, zorgen we voor elkaar. Niemand wordt weggestopt in een tehuis. Dat is wie wij zijn, dat is onze cultuur.” In haar stem klinkt trots, maar ook verdriet. ‘Alle andere culturen worden gerespecteerd. Maar wij? Wij hebben alleen plichten, geen rechten.’
Wat haar het meest steekt, is dat de standplaatsen -die bedoeld zijn voor woonwagenbewoners- nu opgevuld dreigen te worden met burgermensen. ‘In Exloo is dat al zo. Mensen uit gewone huizen, die kwamen op onze lijst te staan. En mijn nichtje? Die mag wachten. Terwijl dit haar cultuur is, haar plek.’
De woonwagen naast Fem en haar partner staat sinds december leeg. De gemeente heeft het gekocht en wil hem slopen. ‘Ze zeggen dat hij niet meer bewoonbaar is. Onzin. Die wagen was hartstikke goed onderhouden. Waarom slopen ze hem dan? Waarom maken ze hem niet klaar voor iemand van ons?’ Op de wachtlijst voor deze plek staan acht mensen. ‘Waarvan vijf burgermensen, dat kan gewoon niet’, vertelt Fem.
De tekst gaat verder onder de foto
De communicatie met de gemeente voelt als een slechte grap. ‘De ene keer zijn ze vriendelijk en de andere keer krijg je niets meer te horen. Ze zeggen dat ze met onderhoud bezig zijn? Nou, wij hebben niks gezien.’
Fem strijdt niet alleen voor zichzelf. Ze spreekt voor een hele groep die zich al decennialang niet gehoord voelt. ‘In 2016 stonden we nog te demonstreren in Nijmegen. We vroegen alleen om erkenning, om respect. En wat krijgen we? Beloften die niet worden nagekomen, wetten die genegeerd worden, plekken die verdwijnen. Terwijl we eindelijk erkend zijn als erfgoed.’
Ook het woonwagenkamp in Exloo is verwaarloosd, volgens Fem. Het is tijd voor actie. ‘Wij horen hier thuis”, zegt ze. “Niet als uitzondering. Maar gewoon, als mensen, als cultuur, als familie.’
Luister online
