VEENDAM – D66 Veendam organiseert op donderdag 8 november a.s. een voor iedereen vrij toegankelijk Politiek Café in Brouwhotel Parkzicht aan het Museumplein 3 in Veendam. Vanaf 19.30 uur kan ieder binnenlopen om er met raads- en commissieleden van D66 in gesprek te gaan. Vanaf 20.00 uur zal Jeroen Koning, voorzitter van D66 Veendam, wethouder Jaap Velema kritisch bevragen over actuele onderwerpen.
De Democraten horen graag aan welke zaken zij de komende tijd (meer) aandacht kunnen besteden.
VEENDAM – (video) – In de Grote Kerk te Veendam is zaterdagmiddag het boek gepresenteerd over Dr. Fried Schmidt-Marlissa en zijn vrouw Martha Gelzenleuchter. Het eerste exemplaar van het boek werd overhandigd aan de Veendammer wethouder Jaap Velema (D66).
Prof. dr. Hans Fidom gaf een toelichting op de persoon Schmidt-Marlissa en ‘zijn’ Faber- en Dienesorgel en Mattijs de Vreugd gaf nog een orgeldemonstratie.
Dr. Fried Schmidt-Marlissa was van 1925 -1946 organist van de Grote Kerk te Veendam. Bij zijn komst stond het orgel er slecht voor. Op zijn advies werd het herbouwd. Schmidt-Marlissa werd vooral geïnspireerd door de inzichten van orgelbouw adviseur (en tropenarts) Albert Schweitzer.
Een videoverslag
VEENDAM – Op zaterdag 8 september om 15.30 uur wordt in de Grote Kerk te Veendam het boek gepresenteerd over Dr. Fried Schmidt-Marlissa en zijn vrouw Martha Gelzenleuchter. Het eerste exemplaar wordt overhandigd aan Veendammer wethouder Jaap Velema. Prof. dr. Hans Fidom geeft een toelichting op de persoon Schmidt-Marlissa en ‘zijn’ Faber- en Dienesorgel. Mattijs de Vreugd zal een orgeldemonstratie geven.
Toegang 
vrij.
Orgelconcert
Op zondag 9 september om 16.00 uur geeft Lukas Jan Schoonbeek een concert op het Faber- en Dienesorgel in de Grote Kerk te Veendam. Hij heeft de bacheloropleiding orgel aan het Prins Claus Conservatorium Groningen met goed gevolg afgerond. Hij was organist van de Grote Kerk, kent de rijkdom van het orgel en kan dat uitstekend laten horen: hij komt met een gevarieerd programma, dat past bij het orgel. Entree: € 8,-
Geschiedenis over het orgel
1 Beginsituatie 1824
Het orgel is in 1824 gebouwd door Johan Wilhelm Timpe, Groninger orgelbouwer (ook Nieuwe Kerk, Groningen). Het wordt in 1847 verbeterd en uitgebreid door Petrus van Oeckelen (nam in 1837 bedrijf Timpe over).
De poestetreder of orgeltrapper wordt rond 1924 vervangen door een windmachine. Lucht wordt van buiten aangezogen. Als gevolg daarvan komt er teveel vocht in het geheel mechanische orgel; er ontstaan steeds meer gebreken in tractuur, windladen etc. Het wordt verergerd door achterstallig onderhoud.
2 Kerk- en concertorgel 1928
Herbouw van het orgel wordt, naar de plannen van Schmidt-Marlissa, uitgevoerd door de Duitse firma Faber & Dienes uit Salzhemmendorf (D). Schmidt-Marlissa kent de orgelbouwliteratuur en laat zich vooral inspireren door de inzichten van Albert Schweitzer (naast tropenarts in Lambarene-Afrika ook Bach-kenner en orgelbouwadviseur).
Het wordt een pneumatisch kerk- en concertorgel, waarvan de pijpen in 4 orgelkamers boven-achter het orgel staan. Het orgel heeft veel speelhulpen en mogelijkheden – het is een compleet ‘symfonie-orkest’. Op 4 april 1928 wordt het ingewijd.
Het orgel wordt niet alleen gebruikt voor begeleiding gemeentezang, maar ook intensief voor concerten ingezet. In 1938 behandelt Schmidt-Marlissa bijvoorbeeld de meerstemmige muziek vanaf 1300. Hij betitelt zijn programma’s als ’stijlprogramma’s’ en geen ‘elck-wat-wils-allegaartjes’. Opvallend is de brede kennis, waarover Schmidt Marlissa beschikt en die hij graag en enthousiast wil delen. Het zijn avonden, die – zeker voor die tijd – niet zo vanzelfsprekend zijn, omdat Schmidt Marlissa vol vuur vertelt over toen nog redelijk onbekende componisten en hun werk laat horen (bijv. Heinrich Schütz, Dietrich Buxtehude).
Dr. Fr. Schmidt Marlissa (1894-1946)
Fr. Schmidt Marlissa is organist, koordirigent, kapelmeester, componist en zanger in Berlijn. Ook is hij programmabegeleider bij een grammofoonplatenmaatschappij; er zijn zelfs grammofoonplaten van hem. In 1923 komt hij naar Hoogezand. Onder zijn leiding vindt daar in Hotel Faber een muziekuitvoering plaats.
Hij blijft vervolgens in Groningen en werkt o.a. samen met prof. dr. Gerardus van der Leeuw (liturgie en hymnologie). In 1924 wordt hij organist in Eenrum. Hij blijft echter betrokken bij muziekleven in Groningen en begint daar in 1924 een Bach-koor, voorloper van de in 1945 opgerichte Groningse Bachvereniging. Concerten worden onder zijn leiding o.a. gegeven in de Nieuwe Kerk en de Der A kerk. Samen met zijn latere vrouw, Martha Gelzenleuchter (1887-1972), geeft hij ook concerten buiten de stad in de provincies Groningen, in Friesland en Drenthe. Met Martha trouwt hij in 1925.
Opvallend
Schmidt Marlissa wil de Duitse Evangelisch-Lutherse kerkmuzikale traditie in het Calvinistische Nederland introduceren en uitbouwen. Dat doet hij o.a. door gewijde muziekavonden te organiseren. Die kennen veel variatie: koor, orgel en orkest, naast vocale en instrumentale solisten. Dit alles in een wisselende bezetting, waarbij ook de gemeente met het zingen van kerkliederen wordt betrokken. Er is ook altijd een korte ‘nabetrachting’.
In Veendam
Op 16 maart 1925 is er in Veendam een muzikale lijdensoverdenking in de Grote Kerk onder leiding van Dr. Fr. Schmidt Marlissa. De verslaggever in de ‘De Noord-Ooster’ merkt onder meer het volgende op: “De protestantse eeredienst kenmerkt zich meestal door soberheid en is niet in kunstzinnige vormen vervat. Deze ‘lijdens’-avond daarentegen stond juist in het teeken der kunst en geconstateerd kon worden dat bezoekers van allerlei kerkelijke richting, de wijding begeerden, die er van uitging.”
Vanaf 1 juni 1925 is Schmidt Marlissa als organist verbonden aan de Hervormde Gemeente / Grote Kerk Veendam (vacature Cor Batenburg). Zijn vrouw Martha Gelzenleuchter ontwikkelt zich verder als zangeres en zangpedagoge. Ze zegt over haar man: “Mijn man kon niet één van de velen zijn in Berlijn. Hij wilde in een kleine plaats koning zijn en de kleine plaats werd Veendam.”
Fr. Schmidt Marlissa werkt ook aan Muziekscholen van Veendam en Hoogezand.
3 Onderhoud 1992
Het onderhoud aan het orgel wordt niet altijd stelselmatig uitgevoerd.
In de jaren 80 van de vorige eeuw blijkt de techniek van het orgel steeds meer gebreken te gaan vertonen: pneumatiek is kwetsbaar. Er worden plannen gemaakt voor restauratie. De kosten om het kerk- en concertorgel in stand te houden zijn te hoog; monumentensubsidie kan niet worden verkregen, daarvoor is het orgel te jong. De kerkenraad kiest ervoor, om het orgel primair bespeelbaar te houden voor de begeleiding van de zondagse gemeentezang tijdens de eredienst.
Na grondige voorbereiding wordt het orgel in 1992 gerestaureerd. Het ‘concert-‘gedeelte wordt weggehaald: het orgel wordt eenvoudiger gemaakt. De pneumatiek wordt grotendeels verwijderd en vervangen door elektro-pneumatiek. De speeltafel wordt aangepast.
4 Plannen voor groot onderhoud 2015
In 2015 komen kerkrentmeesters tot de conclusie, dat het orgel groot onderhoud nodig heeft: veel pijpwerk moet worden hersteld, diverse balgen, windladen en windkanalen zijn lek. Ook de elektro-pneumatiek met z’n honderden relais wordt steeds storingsgevoeliger en vraagt dringend om aandacht.
Op 6 juni 2016 is er overleg met Henk de Vries, rijks-orgeladviseur.
Het rapport van De Vries volgt oktober 2016: het orgel heeft inderdaad dringend groot onderhoud / reconstructie nodig. De adviseur omschrijft het orgel en presenteert een aanpak in fasen met een begroting. Uitgangspunt is het Faber- en Dienesorgel 1928 (en dus niet Timpe / Van Oeckelen 1824). De kostenindicatie komt uit op ruim een ton.
De kerkrentmeesters hebben voor groot onderhoud niet gereserveerd (wel voor regulier onderhoud).
Oktober 2017 dragen kerkrentmeesters van de Protestantse Gemeente Veendam de voorbereiding en uitvoering van een eventuele restauratie / reconstructie over aan Stichting Vrienden van de Grote Kerk Veendam. Argument: in stand houden van kerkelijke gemeente vraagt veel tijd, aandacht en geld – daar ligt de prioriteit. Daarnaast: restauratie / reconstructie kost veel geld, fondswerving is noodzakelijk – het is beter en zuiverder dit door de Stichting Vrienden te laten doen, die het behoud van kerk en interieur in hun doelstelling hebben staan. De Stichting Vrienden wordt verzocht een ‘plan de campagne’ te maken en mag daarbij eigen wegen kiezen (wel altijd onder eindverantwoordelijkheid van de eigenaar van het orgel, de kerkrentmeesters van de P.G. Veendam).
5 Stichting Vrienden van de Grote Kerk Veendam 2017
De Stichting neemt met waardering kennis van het rapport van Henk de Vries.
Er is nog veel onduidelijk over de huidige staat van het orgel in relatie tot het belang van een restauratie of een reconstructie. De Stichting wil meer weten over hetgeen er tussen 1925 en 1928 is gebeurd. Wat heeft Dr. Fr. Schmidt Marlissa uit Berlijn gedaan en vooral waarom. Verder wil de Stichting ook een afweging maken: is dit orgel het nog waard om veel geld in een restauratie / reconstructie te steken.
Op zoek naar meer informatie – Herman Zandt
Op de zoektocht naar informatie komt de Stichting er achter, dat er in 2007 een lezing in het Veenkoloniaal Museum is geweest over Schmidt Marlissa. De spreker, Herman S.J. Zandt, is bezig een biografie over Schmidt Marlissa te schrijven. Vervolgens blijkt dat Herman Zandt in 2012 is overleden. Het manuscript is af, maar behoeft nog eindredactie. De Stichting krijgt contact met zijn zoon, Herman Zandt jr. Hij heeft het manuscript geredigeerd en drukklaar liggen. Zandt jr. wil het in eigen beheer uitgeven, ter nagedachtenis aan zijn vader.
Een enthousiaste samenwerking tussen Zandt jr. en Stichting begint.
Op zoek naar meer informatie – Hans Fidom
Dan blijkt er ook uit andere hoek welkome kennis voorhanden te zijn: prof. dr Hans Fidom uit Houwerzijl is in 2002 gepromoveerd op Duitse orgels als het Faber- en Dienesorgel in deze kerk. Fidom, hoogleraar orgelkunde aan de VU te Amsterdam, komt naar Veendam, onderwerpt het orgel een aantal malen aan een uitgebreid onderzoek en is zeer enthousiast. De vraag of het orgel een reconstructie en daarmee een flinke investering waard is beantwoord hij met een volmondig ‘ja’.
Het Veendammer orgel is er een met een voor de noordelijke regio opmerkelijk verhaal:
-het levensverhaal en het gedachtengoed van Fried Schmidt Marlissa zijn er onlosmakelijk mee verbonden;
-de naam van Albert Schweitzer hoort bij dit orgel te worden genoemd;
-het is het vrijwel enige orgel dat is overgebleven uit een specifieke orgeltraditie;
-het orgel kent in oorsprong qua grootte en bereik in onze provincie (buiten de stad)vrijwel geen gelijke.
De informatie komt samen:
-in het najaar publiceert Hans Fidom rapport van zijn bevindingen;
-op 8 september 2018 om 15.30 uur wordt in de Grote Kerk het boek over het echtpaar Schmidt Marlissa gepresenteerd; het 1e exemplaar wordt aan wethouder Jaap Velema overhandigd. Hans Fidom werkt er middels een videopresentatie aan mee, Matthijs de Vreugd zal het orgel bespelen.
Conclusie
Met de bevindingen van Hans Fidom en de informatie uit het boek moet het mogelijk zijn om op een verantwoorde manier plannen te maken en fondsen te verwerven voor de reconstructie van het Faber- en Dienesorgel in de Grote Kerk te Veendam.
VEENDAM – D66 Veendam houdt op woensdag 6 juni vanaf 19.30 uur in de Bibliotheek aan het Museumplein een openbare afdelingsvergadering. Na enkele huishoudelijke onderwerpen en een vooruitblik op de in 2019 te houden verkiezingen voor Provinciale Staten en het Europees Parlement gaan leden en andere belangstellenden met D66-fractievoorzitter Alian Spelde en beoogd wethouder Jaap Velema in gesprek over het collegeprogramma 2018-2022.
Zoals eerder gemeld hebben Gemeentebelangen, PvdA, VVD en D66 een principeakkoord bereikt over een collegeprogramma voor de raadsperiode. Op dit moment wordt het programma definitief gemaakt. Tijdens de raadsvergadering op maandag 28 mei wordt het programma gepresenteerd. Dan vindt bovendien de installatie van de nieuwe wethouders plaats.
VEENDAM – GemeenteBelangen, PvdA, VVD en D66 gaan de gemeente Veendam de komende jaren besturen. Formateur Henk-Jan Schmaal is blij en tevreden. ‘Het is rond’, schrijft de provinciale omroep RTV Noord op haar website. De portefeuilles zijn verdeeld, we hebben goed met elkaar gesproken en gaan met vertrouwen aan de slag.’
De portefeuilleverdeling
Schmaal zelf krijgt als wethouder namens GemeenteBelangen de onderwerpen ruimtelijke ordening, economische zaken en de woningbouw. Sociale onderdelen gaan naar de Partij van de Arbeid en D66. De VVD krijgt de beheerportefeuille en het onderdeel mijnbouw. ‘Dat is een lastig onderdeel’, volgens Schmaal. ‘Het valt formeel niet onder de gemeente, daar gaan we niet over. Maar er is veel over te doen, en daarom hebben we gemeend dat iemand apart op dit dossier te zetten.’
Wethouders
Naast Schmaal gaan Bert Wierenga (VVD) en Jaap Velema (D66) door als wethouder. Voor de Partij van de Arbeid wordt oud-fractievoorzitter Ans Grimbergen naar voren geschoven als kandidaat-wethouder.
Akkoord van Westerlee
De Partij van de Arbeid gaf in verkiezingstijd aan dat het graag ziet dat Veendam alsnog aanhaakt bij het Akkoord van Westerlee. In de onderhandelingen kreeg het daar de handen niet op elkaar. ‘In het Akkoord van Westerlee zijn nog geen concrete resultaten behaald’, zegt Schmaal. ‘We blijven als Veendam dezelfde koers varen, al willen we dat dit dossier voor Veendam meer meetbaar wordt gemaakt. Het belangrijkste is dat mensen gewoon aan een baan komen. De PvdA heeft dat geaccepteerd zoals het is.’
Herindeling open kwestie
Net als vier jaar geleden is de herindeling een open kwestie in het coalitieakkoord. GemeenteBelangen en VVD stemden vorig jaar tegen een herindeling met Pekela en Stadskanaal, PvdA en D66 zijn juist voor een herindeling. De partijen leggen het akkoord nu voor aan hun achterban. Na volgende week is de verwachting dat de nieuwe coalitie het akkoord zal presenteren.
(Bron: RTV Noord / Gemeente Veendam)
VEENDAM – D66 Veendam houdt op woensdag 18 april 2018, aanvang 20.00 uur, een openbare afdelingsvergadering in zalencentrum Dukdalf 2.0, De Reede 1, Veendam. D66 behield bij de verkiezingen op 21 maart jl. met 530 stemmen zijn zetel in de raad.
In de vergadering wordt teruggeblikt op de verkiezingscampagne en komt de stand van zaken met betrekking tot de collegevorming aan de orde. De eerste, verkennende besprekingen daarover hebben plaatsgevonden. Als overeenstemming wordt bereikt over steun van D66 aan het collegeprogramma 2018-2022 dan zal Jaap Velema opnieuw namens D66 zitting nemen in het college.
Na de pauze zal Christa Baas, buurtmaatschappelijk werker bij Tinten Welzijnsgroep, de aanwezigen met een interactieve presentatie een indruk geven van wat maatschappelijk werk inhoudt: wat voor werkzaamheden moet je doen, welke mensen tref je aan en met wie werk je samen.
VEENDAM – De leden van D66 Veendam hebben op woensdag 24 januari 2018 het verkiezingsprogramma 2018-2022 definitief vastgesteld. Het is vanaf 30 januari a.s., te downloaden van de website van D66 Veendam. Via social media zoals Facebook zal D66 tot aan de verkiezingen laten weten waar de partij voor staat en gaat. Inzet van de campagne is een verdubbeling van het aantal raadszetels, zodat na de verkiezingen op 21 maart a.s. naast Alian Spelde ook Hanneke Schoenmaker-Tiems in de gemeenteraad komt.
Als D66 betrokken wordt bij gesprekken over collegevorming, dan zal de huidige D66-wethouder Jaap Velema als kandidaat-wethouder worden voorgedragen. Tot de huidige portefeuille van Jaap Velema behoren: Burgerparticipatie, Jeugdzorg en CJG, Welzijnsbeleid (WMO), Volksgezondheidsbeleid, Wonen met zorg en Cultuur.
Tijdens de ledenvergadering hield dr. Henk Blik uit Wildervank, Teamleider Praktijkonderwijs Dr. Aletta Jacobs College, een boeiende inleiding over ‘Interactief praktijkonderwijs’. Hij sprak o.a. over de Participatiewet en de gevolgen van deze wet voor praktijkschool-leerlingen.
VEENDAM – Woensdagmorgen las wethouder Jaap Velema (D66) op geheel eigen wijze het Prentenboek van het Jaar voor aan de kleutergroepen van OBS de Noorderbreedte.
Van 24 januari tot en met 3 februari staat de bibliotheek Veendam in het teken van de Nationale Voorleesdagen. Centraal staat het Prentenboek van het Jaar, Ssst! De tijger slaapt, geschreven door Britta Teckentrup. Ook dit jaar gingen de de Voorleesdagen met het Nationaal Voorleesontbijt, waarbij door het hele land wordt voorgelezen door bekende en onbekende Nederlanders van start. Alle kinderen (tot 6 jaar) die tijdens de Nationale Voorleesdagen gratis lid worden van de bibliotheek krijgen een leuke verrassing.
Voorleesfestival
Cultuurcentrum vanBeresteyn organiseert in het kader van De Nationale Voorleesdagen op zaterdag 27 januari een Voorleesfestival met theatervoorstellingen, workshops, spelletjes, dans en muziek! Van 12.30 uur tot 16.00 uur kunnen kinderen en (groot)ouders genieten van verhalen, muziek, dans én theater. Het festival opent met een theatervoorstelling van Boer Boris. Kaarten, € 5,- per persoon, zijn verkrijgbaar via de theaterkassa van Theater vanBeresteyn of te reserveren via vanberesteyn@veendam.nl.
VEENDAM – OBS de Noorderbreedte in Veendam is de 100e basisschool in de provincie Groningen die van start gaat met de ‘bibliotheek op school’. Hiermee is het de 6e school in de gemeente Veendam. Donderdagmiddag is de Bibliotheek op school feestelijk geopend door wethouder Jaap Velema (D66) van de gemeente Veendam.
De ‘bibliotheek op school’ vergroot het plezier in lezen. Daardoor verbeteren de taal-, lees- en informatievaardigheden van kinderen. Met het programma werken bibliotheken, scholen en gemeenten samen aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid. Zo maken we het onderwijs beter en moedigen we lezen aan, zowel op school als thuis. In de provincie Groningen wordt de Bibliotheek op school verzorgd door Biblionet Groningen.
De ‘bibliotheek op school’ is veel meer dan een collectie boeken. Vooral de aandacht voor taal- en (voor)leesbevordering maakt dit landelijke programma tot een succes. Leren begint bij lezen. Kinderen die plezier hebben in lezen, lezen meer en behalen daardoor betere schoolresultaten. Een goede schoolbibliotheek zorgt ervoor dat alle kinderen de kans krijgen om leeskilometers te maken.
VEENDAM – (video) Donderdagmiddag 21 december reikte wethouder Jaap Velema certificaten uit aan vier vrijwilligers van het Taalhuis Veendam. De vrijwilligers hebben succesvol de basistraining begeleider taalvaardigheden afgerond.
De taalbegeleiders helpen inwoners die beter willen lezen en schrijven. Zij ondersteunen bijvoorbeeld bij het schrijven van sollicitatiebrieven en bij het oefenen van een sollicitatiegesprek. Voor de begeleiding gebruiken de vrijwilligers materiaal van het Taalhuis en de bibliotheek. Ook zijn er gratis taalcursussen en oefenboeken. Daarnaast worden activiteiten georganiseerd en is er wekelijks een spreekuur met een Taalhuiscoördinator.
Het Taalhuis Veendam is opgericht om Veendam meer geletterd te maken. 16% van de Veendammers heeft moeite met lezen, schrijven en computervaardigheden. Het Taalhuis is ondergebracht in de bibliotheek Veendam en is een samenwerkingsverband tussen Stichting Lezen & Schrijven, gemeente Veendam, Bibliotheek Veendam, Noorderpoort en welzijnsorganisatie Compaen.
Videoverslag met bijdrage van Feiko Spieard
Luister online
