VEENDAM – Een lage bromtoon die klinkt als de start- en landingsbaan van een vliegveld, een vrachtwagen met draaiende motor of een betonmolen. Zo beschrijft een deel van de omwonenden van Windpark N33 het geluid dat de molens produceren. 2021 was voor hen het jaar van leren leven met een constante brom en chronisch slaaptekort.

Kirsten Muntendam uit Meeden en Marga Ferwerda uit Ommelanderwijk doen hun verhaal. ‘Ik weet het nog precies. Ik hoorde de brom voor het eerst op vrijdag 17 oktober 2020. Een trilling in mijn hoofd die niet meer wegging. Het was zo luid dat ik niet kon slapen. Ik heb eerst de koelkast uit de stroom gehaald en vervolgens ook alle andere elektrische apparaten, maar de brom bleef.’

Niet naar papa geluisterd

De 33-jarige Kirsten Muntendam keert een paar jaar geleden, na een avontuur in Engeland, terug in Meeden. Ze koopt van haar ouders het huis waarin ze is opgegroeid. Haar vader waarschuwt nog voor de komst van het windpark en het laagfrequente geluid dat de molens kunnen produceren, maar daar trekt ze zich niks van aan.

‘Mijn vader is een groot tegenstander van Windpark N33. Hij was ook betrokken bij de juridische strijd tegen de molens. Ik heb niet naar hem geluisterd, want ik geloofde er niet in. Ik heb daar zo’n spijt van.’

De eerste dagen met de bromtoon ervaart Muntendam als een hel. Ze is nachten achter elkaar wakker en weet niet waar ze het moet zoeken. Wanhopig schrijft ze midden in de nacht haar relaas op Facebook. Een fragment.

‘Het is nu 02.11 uur. Ik lig in de camper van mijn ouders in onze voortuin in de hoop dat het geluid hier minder zal zijn. Helaas voor mij is ook dit experiment geen succes. Een ondefinieerbare sensatie dendert door mijn hoofd.’

‘Werkt mijn huis als een klankkast?’

De zestigjarige Marga Ferwerda uit Ommelanderwijk heeft sinds begin dit jaar last van het laagfrequente geluid van de molens. Ze woont samen met haar man op zo’n 1000 tot 1500 meter afstand van de molens aan de Jan Kokweg. Een plek waar ze negentien jaar met veel tevredenheid woonden. Totdat de molens gingen draaien.

‘Die eerste keer dat ik de brom hoorde was gelijk heel heftig. Ik werd er knettergek van. Ik sliep slecht en heb een tijd apart geslapen, want anders werd mijn partner steeds wakker.’

Haar partner, de zeventigjarige Huub Heres, heeft aanvankelijk geen last van het geluid en dat maakt Marga onzeker. Ze gaat naar verschillende specialisten om te kijken of er iets met haar gehoor aan de hand is, maar dat levert niks op. Volgens de specialisten is haar gehoor helemaal in orde.

Ferwerda: ‘Ik ben ook wel eens midden in de nacht naar buiten gelopen om te horen waar het gebrom vandaan komt, maar dat is heel moeilijk te horen. Uiteindelijk hoorde ik het binnen dan toch weer beter en dan vraag je je af: werkt mijn huis als een klankkast?’

‘Het is er altijd’

Na een paar maanden krijgt ook haar man last van het geluid. ‘Het is een permanent gebrom. Het maakt eigenlijk niet uit waar de wind vandaan komt. Het is er altijd’, aldus Heres. Het stel woont niet ver van de gasopslag en heeft soms het idee dat de geluiden ook voor een deel daar vandaan kunnen komen. ‘Daar werken ze met pompen. Ik heb ’s nachts wel eens gehoord dat daar iets opstart’, zegt Heres.

De onzekerheid wordt voor een groot deel weggenomen als geluidsspecialist Jan van Muijlwijk van de gemeente Veendam vaststelt dat de molens inderdaad een laagfrequent geluid produceren. Van Muijlwijk kijkt niet op van de vele klachten die er worden gemeld bij de verschillende gemeenten en de Dorpsraadcoöperatie Meeden.

‘Ik heb op 700 meter afstand van de molens gemeten en daar hoor je gewoon een bromtoon. Echt een tonaal geluid. Als je daar in de buurt woont, dan word je daar niet blij van’, zei Van Muijlwijk eerder bij RTV Noord.

‘Speciale oordoppen maskeren de bromtoon een beetje’

Voor omwonenden die hevige overlast ervaren van de bromtonen is het zoeken naar een modus om toch normaal te kunnen functioneren in het dagelijks leven. Geen gemakkelijke opgave in een tijd waarin thuiswerken de norm is.

Muntendam vlucht in eerste instantie naar de camping van haar schoonouders. In haar zoektocht naar rust leent ze af en toe ook de camper van haar ouders. ‘Ik stond op het punt om mijn huis te verkopen tot ik werd gewezen op sleepbuds. Het zijn speciale oordoppen die een geluid afspelen van bijvoorbeeld een waterval of regenbui en zo de bromtoon een beetje maskeren.’

Ondanks de kosten van bijna 300 euro vindt Muntendam het de investering waard. ‘Hiermee wordt het een beetje draaglijk, maar als het toch te gortig wordt, ga ik naar een hotel. Door het vele thuiswerken ontkom je ook niet aan het geluid.’

Marga Ferwerda heeft een soort gelijke oplossing. Zij heeft de oortjes van haar telefoon kapot geknipt en doet die in om beter in slaap te komen. ‘Het geeft wel problemen als je op je zij gaat liggen. Dat ligt niet echt lekker of ze vallen er uit. Er zijn nachten dat de brom minder is, maar meestal niet’

‘Hier zijn geen pillen voor’

Huisarts Cornelis Pet uit Meeden kent de klachten van uit zijn praktijk, maar ook uit eigen ervaring. ‘Je ontkomt gewoon niet aan het geluid. Ik heb ook wel geprobeerd om in een andere kamer te gaan liggen, maar dat maakt niks uit. Je hoort het overal.’

Pet adviseert al zijn patiënten om overlast te melden bij de geluidswerkgroep van de Dorpscoöperatie Meeden, waar hij zelf ook deel van uitmaakt. Verder kan hij maar weinig voor zijn patiënten betekenen als het gaat om klachten van de windmolens.

‘Je kunt medicijnen geven voor bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, maar dat is niet de oplossing. Hier zijn geen pillen voor. Het is hopen op een paar dagen minder wind, maar dat duurt soms even. Je hoort het vanaf windkracht drie. Laatst was het ook acht dagen achter elkaar raak.’

Minder klachten sinds update?

Aan exploitanten RWE en Eurus is gevraagd om de windmolens ’s nachts uit te zetten maar daar is geen gehoor aan gegeven. Samen met de fabrikanten van de molens proberen de exploitanten het probleem op te lossen. Zo is er in oktober een update aan de software uitgevoerd waarmee de elektrische bekrachtiging van de generator en de omvormer van de molen zijn aangepast.

Volgens de exploitanten zijn er sinds de update minder klachten, maar Kirsten Muntendam en Marga Ferwerda horen geen verschil en ervaren evenveel overlast als voor de update. ‘Ze zeggen wel dat ze minder klachten krijgen, maar dat is ook niet gek. Wij van de Dorpscoöperatie sturen alle klachten door naar RWE en Eurus. In het begin werd daar nog wel op gereageerd, maar nu helemaal niet meer. Ja, dan stoppen de klachten wel’, aldus Muntendam.

‘Dit wordt een proces van jaren’

Na haar vader is ook Kirsten Muntendam vol in verzet tegen de windmolens. Met haar collega’s van de Dorpscoöperatie Meeden probeert ze de exploitanten van Windpark N33 aan te pakken. Ook begon ze een inzamelingsactie voor de veroordeelde windmolenactivist Jan Hendriks die al meer dan 25.000 euro heeft opgeleverd.

‘Dit wordt een proces van jaren. RWE en Eurus zijn grote bedrijven met veel macht, maar ik hoop dat net als bij bijvoorbeeld TataSteel we uiteindelijk toch een doorbraak krijgen’, zegt Muntendam.

De vader van Muntendam had eerder een bestuursfunctie bij actiegroep Tegenwind, maar was daar eigenlijk mee gestopt. ‘Maar hij is nu weer helemaal terug in de strijd. Hij springt voor mij in de bres. Dat waardeer ik heel erg’, zegt Muntendam.

Lamgeslagen

Waar Muntendam en haar vader strijdbaar zijn en alles aangrijpen om de situatie voor hun zelf en andere omwonenden te verbeteren, is Ferwerda lamgeslagen. ‘Ik werk hybride. Ik werk dan thuis, en regelmatig zit ik duizelig te werken door de constante brom’, zegt Ferwerda. Ook haar partner, die ernstig ziek is, heeft steeds vaker last van het bromgeluid.

‘Ik ben eerlijk gezegd de moed verloren om de strijd aan te gaan. Volgens mij win je dit ook nooit. Ik heb heel veel respect voor de mensen die deze strijd wel aangaan’, zegt Ferwerda.

Dit is een artikel van RTV Noord. RTV1 en Noord werken de komende tijd nauw samen om zo meer lokaal nieuws te brengen.