Historische rolpaal geplaatst in Maarsstee

STADSKANAAL – Een aantal weken geleden hebben we gemeld dat er een zogenaamde rolpaal was gevonden in Stadskanaal. Een rolpaal werd vroeger in de (turf)scheepvaart gebruikt om het ronden van een bocht te vergemakkelijken. Toen werd gemeld dat de vondst redelijk uniek was.

Echter: Ruim twee jaar geleden heeft Herman Kone eveneens een rolpaal ontdekt achter het Streekhistorisch Centrum in Stadskanaal. Deze paal heeft vroeger aan het Boerendiep gestaan, vlak bij de plaats waar nu het politiebureau staat. Afgelopen vrijdag is de paal opnieuw geplaatst. De rolpaal staat nu als historisch monument in de wijk Maarsstee vlakbij de hoofdingang van appartementencomplex De Ketting bij de kruising van Luxemburglaan en de Amerikalaan.

Het initiatief de rolpaal in wijk Maarsstee te plaatsen is afkomstig van het Bewonersplatform Maarsstee. Met financiële ondersteuning van het Oranjefonds (in het kader van Burendag) en de hulp bij het takelwerk en vervoer van firma Krans is het initiatief in daden omgezet. Op vrijdagmiddag is de rolpaal met een grote kraan vervoerd van het Streekhistorisch Centrum naar Maarsstee. De 2.500 kilogram wegende kolos is toen meteen geplaatst in een door de bewoners gegraven gat van ruim een kubieke meter.

De rolpaal zal de komende weken flink onder handen worden genomen en in de oorspronkelijke staat en kleur worden gebracht. De locatie van de rolpaal wordt doorgegeven aan het Scheepvaartmuseum, dat dergelijke monumenten van de scheepvaarthistorie documenteert. Vervolgens zal het Streekhistorisch Centrum de rolpaal van een plaquette voorzien

Plaatsing historische rolpaal in de wijk Maarsstee

STADSKANAAL – Op zaterdag 21 september a.s. wordt tijdens ‘burendag’ rond 11:00 uur in de wijk Maarsstee een historische rolpaal uit het verleden van Stadskanaal herplaatst. De rolpaal is eind vorig jaar gevonden in de achtertuin van het Streekhistorisch Centrum. Nadat de rolpaal van het Streekhistorisch Centrum is vervoerd naar de wijk Maarsstee, zal deze bij het appartementencomplex ‘De Ketting’ aan de Luxemburglaan worden geplaatst. Mensen die bij de plaatsing willen zijn, kunnen zich om 11:00 uur verzamelen bij het Buurtcentrum Maarsstee aan de Nederlandlaan. Na plaatsing wordt de rolpaal in de weken erna opgeknapt en zoveel mogelijk in de oude staat hersteld.

Gerrit Bruggink: “Begin augustus berichten veel media dat de eerste van de twee rolpalen, die Stadskanaal rijk is geweest, was gevonden. Dit is echter de tweede, want het Bewonersplatform Maarsstee heeft in juni reeds geld aangevraagd bij het Oranjefonds om deze rolpaal te kunnen herplaatsen in onze wijk. In elk geval zijn beide rolpalen historisch en nu voor de toekomst behouden. Het is overigens niet helemaal duidelijk waar de rolpaal vroeger langs het kanaal heeft gestaan”.

Medewerker gemeente Stadskanaal redt rolpaal

STADSKANAAL – Zoals wij gisteren al lieten weten in een eerder nieuwsbericht op deze website is er dankzij een tip en de oplettendheid van Jan Geertsema een authentieke rolpaal gered. Hier nog even iets meer info:

Het object lag in de berm van de Ceresstraat bij de 2e Afdraai. Geertsema zag direct dat het stuk oud ijzer historische waarde had. Hij nam contact op met de voorzitter van de Stichting Jatrie en deze zag direct mogelijkheden om de rolpaal in oude glorie te herstellen. Het schip Jatrie wordt momenteel met inschakeling van leerlingen van het Noorderpoort gerestaureerd en de rolpaal past uitstekend binnen dit project. Waar de rolpaal in de toekomst een plek zal krijgen, zal nog worden bekeken. Zeker is dat dat in de nabijheid van het Streekhistorisch Centrum zal zijn.

Maar wat is een rolpaal?
Langs oude trekvaarten en kanalen zijn ze soms nog te zien. Deze palen dienden voor het geleiden van jaaglijnen van trekschuiten of gejaagde (getrokken) zeilschepen. De meeste rolpalen zijn tegenwoordig uit het landschap verdwenen. In Groningen en Friesland is er echter nog een flink aantal bewaard gebleven op hun oorspronkelijke plek. Ook elders in Nederland en zelfs in het buitenland kun je ze hier en daar nog ontdekken. Rolpalen zijn overblijfselen uit de tijd dat schepen in de kanalen bij tegenwind of windstilte door middel van een jaaglijn werden voortgetrokken (gejaagd). Scheepsjagers waren daar nog tot in de eerste helft van de 20e eeuw verantwoordelijk voor. De rolpalen staan op bochten langs het vaarwater. Ze zorgden voor de geleiding van de jaaglijn, zodat de schepen de bocht goed konden nemen en niet in de wal werden getrokken. Bij scherpe bochten werden de palen soms voorzien van een dubbele rolpaal. In flauwe bochten werden twee rolpalen op korte afstand van elkaar geplaatst.

De rolpaal bestaat uit een verticale paal van ijzer of hout, meestal in beton in de grond verankerd. Aan de kant van het vaarwater bevindt zich aan de boven- en onderzijde van de paal een bevestigingspunt. Daartussen zit een draaibare rol van hout of metaal rondom een as. Aan de bovenzijde en onderzijde van de rolpaal zijn meestal ijzeren geleidingsbeugels gemonteerd, soms voorzien van een sierlijke krul. De geleidingsbeugels moesten voorkomen dat de jaaglijn van de rolpaal afliep.

Stuk streekhistorie opgegraven, rolpaal voor Scheepsjoagers

STADSKANAAL – Vanmorgen hebben gemeente medewerkers van Stadskanaal een mooi groot stuk historie opgegraven aan het kanaal. Het gaat hierbij om een zogeheten rolpaal wat vroeger een belangrijke rol in de geschiedenis van de Groninger en Drentse Veenkoloniën heeft gespeeld. Dankzij een tip van een buurtbewoner is deze rolpaal gevonden en vanmorgen rond 09.00 uur uitgegraven. Vervolgens is het stuk historie naar de gemeenteloods gebracht. In deze loods is het met water schoongemaakt. De rolpaal, dat in een stuk beton zat gegoten, wordt op een later tijdstip naast het oude binnenvaartschip de Jatrie tentoongesteld bij het Streek Historisch Centrum.

Wat is een Rolpaal?

Een rolpaal, ook draaipaal of rollepaal genaamd, is een paal die vroeger werd gebruikt als hulpmiddel bij het jagen van schepen. Daarbij werd het schip – bij vervoer van passagiers trekschuit genoemd – met een touw voortgetrokken door een mens of paard die daarbij over het jaagpad liep. Rolpalen stonden op plaatsen waar kanalen, vaarten en sloten een bocht maakten. De lijn tussen de trekschuit en trekker werd bij het nemen van scherpe bochten om een rol- of draaipaal gelegd. De schipper zorgde, door het geven van tegenroer, dat de boot zonder de kant te raken de bocht om kwam.

Info wikipedia / foto’s Ronny Wiekenkamp / Regio Events.

Luister online

Kijk live

Tip de redactie