GRONINGEN/VEENDAM – Wanneer je het tuintje van Mark Zwerwer (36) binnenkomt geuren de vlinderstruik en verschillende kruiden je tegemoet. In Groningen-Zuid heeft hij, samen met zijn vriendin, hun kleine stadstuintje omgetoverd tot een bloeiende oase. Het is het begin van een grotere droom

Zwerwer hoopt namelijk een voedselbos aan te planten. Het kleine tuintje is eigenlijk een soort proeftuin geworden. Zwerwer: ‘Niet zozeer letterlijk in de zin van eetbaar, maar wel qua experimenten wat er allemaal kan. Ontdekken wat er gebeurt in de natuur, wat er zoal opkomt.’

Een mini-voedselbos kun je het volgens Zwerwer niet noemen, ‘maar de principes van een voedselbos kun je toch ook terugzien in een kleine tuin.’

Een voedselbos is een plek waar gewassen, bomen en struiken vrij kunnen groeien en waar iedereen groentes, noten, eetbare paddenstoelen en fruit mag komen plukken. Kenmerkend zijn de verschillende lagen. Een kruinlaag van hoge bomen, daaronder fruitbomen of lage notenbomen, klimplanten, en een kruidlaag met vaste planten of paddenstoelen. Al die lagen vormen samen het voedselbos.

Een voedselbos is door mensen aangelegd. Het is belangrijk dat er goed is nagedacht over de verschillende planten, en hoe deze met elkaar kunnen samenwerken en zorgen voor een gezond bodemleven.

Het voedselbos houdt zichzelf in stand

Reguliere landbouw richt zich volgens Zwerwer op één gewas, een zogenoemde monocultuur. Een voedselbos is juist een meerjarig systeem met heel veel soorten. Waar de reguliere akkerbouwer zijn land veel moet bewerken, plant je een voedselbos eenmalig aan. Vervolgens laat je het systeem het zelf doen.

Met bijna geen input genereer je heel veel output

Mark Zwerwer, aspirant voedselboswachter

Het eerste jaar is er nog weinig oogst, maar elk jaar zal de productie uit zichzelf toenemen. Zwerwer: ‘Het mooie van een bos is dat het zichzelf in stand houdt. Je plant het eenmalig aan, daarna onderhoudt het zichzelf. Met bijna geen input genereer je zo wel heel veel output.’

Toch pleit Zwerwer zeker niet voor een Nederland vol voedselbossen. De traditionele landbouw en de voedselbossen kunnen volgens hem juist heel goed naast elkaar bestaan.

Veendam

Voor nu moet Zwerwer het nog doen met zijn stadstuintje. Toch hoopt hij ooit zijn eigen voedselbos te creëeren. Het liefste in Veendam, waar hij is opgegroeid.

Het moet een plek worden voor en door Veendammers. Zwerwer hoopt met zijn voedselbos vooral te inspireren en te experimenteren: ‘Wat doet het met de gornd, de bodem en de voedselproductie. Ik hoop een mooie plek te creëren die mogelijk inspireert tot nieuwe vormen van landbouw.’

De boekenkast van Zwerwer staat vol met boeken over voedselbossen. De afgelopen periode worstelde hij met een burn-out. ‘Geen leuke tijd, maar toen ik weer een beetje energie kreeg, gaf het me wel de tijd om me te verdiepen.’

Plukn

Voor nog meer inspiratie brengt Zwerwer een bezoekje aan Plukn. Nog niet zo lang gelden begonnen René Davans en zijn vriendin Helena dit voedselbos in stad. Zij hopen met Plukn een voorbeeld te zijn van landbouw die hand in hand gaat met de natuur.

Hier geen aardappelen en suikerbieten. Op de bordjes in het voedselbos staan spannende namen te lezen, zoals ‘Pimpernoot’ en ‘Paw-Paw’. Er is nog weleens discussie over het aanplanten van exoten. Maar, zo redeneren Zwerwer en Davans, de meeste soorten die we nu in Nederland hebben zijn eigenlijk ook niet inheems. Ook de aardappel en de tomaat zijn in het verleden hier naartoe gehaald en nu als inheems omarmd.

Exotische planten in het voedselbos kunnen volgens Davans juist prima samenwerken met ‘inheemse’ planten. Davans: ‘De natuur discrimineert niet’. Niet elke aanplant is een succes, maar juist die ontdekkingstocht naar wat wel en niet werkt in hun bos maakt het zo leuk.

Romantiek en rationaliteit

Plukn bestaat uit twee delen. Een meer romantisch gedeelte met slingerpaadjes waar allerlei bomen en planten door elkaar staan. Maar ook een rationeel gedeelte met strakke rijen. Dat zou geschikt kunnen zijn voor een agrariër. Het ene gedeelte laat zien wat er allemaal mogelijk is en geeft mensen de gelegenheid om tijdens een mooie wandeling vrij te plukken. Het andere kijkt hoe je ook efficiënt kunt werken en welk verdienmodel er eventueel inzit.

We kunnen ook een voorbeeld zijn voor lucratieve landbouw

René Davans – Voedelsboswachter bij Plukn

Door bijvoorbeeld de horeca uit te nodigen probeert Davans te ontdekken waar in de gastronomie vraag naar is, ‘zo kunnen we ook een voorbeeld zijn voor lucratieve landbouw.´

Pionieren

Plukn draait nu nog om kleinschalig pionierswerk. Davans: ‘We hopen natuurlijk dat het steeds groter gaat worden.’ Zeker gezien de problemen die spelen rondom de negatieve impact van landbouw, hoopt hij dat steeds meer landbouw natuurinclusief gaat worden. ‘Het zou mooi zijn als voedselbossen onderdeel gaan worden van ons voedsellandschap.’