REGIO – Nu het regeerprogramma bekend is en Prinsjesdag op het punt van beginnen staat, vliegen de plannen van het kersverse kabinet-Schoof je om de oren. Maar in deze regio zijn er de nodige zorgen. Met name het intrekken van de Spreidingswet en de ontbrekende oplossingen voor het financiële ravijnjaar 2026 kan in het Noorden op weinig applaus rekenen.
‘We tasten in het duister over 2026’, zegt burgemeester van Stadskanaal, Klaas Sloots in zijn werkkamer. De burgervader doelt op het zogenoemde ‘ravijnjaar’. Het Rijk wil namelijk bezuinigen op het gemeentefonds. Dat zal naar verwachting bij veel Nederlandse gemeenten voor zwarte cijfers op de begroting gaan zorgen.
‘In eerste uitgelekte stukken van de miljoenennota wordt met geen woord gerept over de gemeentelijke financiën’, vult wethouder in Borger-Odoorn, Henk Zwiep (PvdA), aan. ‘Het kabinet weet wel dat het probleem er is, maar ze praten er niet over. Dat vind ik mager.’ Ook Borger-Odoorn zal volgens de laatste berekeningen in 2026 een tekort op de begroting gaan zien. ‘Gelukkig staan we waarschijnlijk in de jaren daarna weer in de plus. We kunnen het gat in de begroting van 2026 dus wellicht dichten. Maar dan moet er niks mis gaan.’
Gemeenten lopen geld mis
En daar is Zwiep niet bepaald gerust op. De wethouder financiën wijst op de inflatie, die nog altijd boven de twee procent zit. ‘Daardoor komen investeringen onder druk te staan. Het kabinet zou de inflatie moeten compenseren, maar dat doen ze al jaren te weinig. Daardoor lopen gemeenten structureel geld mis.’
‘Ons wensenlijstje kan in 2026 in de kast’
-Wethouder Henk Zwiep
Zwiep’s woorden worden ondersteund door recent onderzoek van het AD. Daaruit blijkt inderdaad dat gemeenten jaarlijks duizenden tot miljoenen euro’s mislopen door een te laag ingeschatte inflatie. Hierdoor krijgen ze simpelweg te weinig compensatie op de gemeentelijke rekening gestort. Het onderzoek heeft berekend dat Stadskanaal dit jaar 928.000 euro misloopt bij het Rijk, Veendam 778.000 euro en Borger-Odoorn 600.000 euro.
‘Lopen over dun koord’
Volgens Zwiep staat dit haaks op andere punten die het kabinet in het regeerprogramma heeft geschreven. Hij noemt het voorbeeld van woningbouw, het andere grote dossier in zijn portefeuille. Het kabinet wil 100.000 woningen per jaar bouwen, positief volgens Zwiep, maar dan moet er volgens hem wel wat tegenover staan.
‘Met die woningopgave zijn wij in Borger-Odoorn al goed bezig, maar je moet als Rijk de gemeenten wel helpen. De plannen zijn groot en een deel moet op gemeentelijk niveau geregeld worden. Dan moet je daar wel de middelen voor bieden om dat te realiseren.’ De wethouder noemt het zelf ‘lopen over een dun koord’ om als gemeente het financiële huishoudboekje op orde te houden. ‘Wij doen best een aantal investeringen, maar in 2026 komen daar geen nieuwe bij, zoals het nu lijkt. Het wensenlijstje kan dat jaar in de kast.’
‘Elke regio telt’
Die problemen worden in buurgemeente Stadskanaal ook gevoeld. Burgemeester Klaas Sloots ziet graag structurele oplossingen voor de financiële problemen om als regio niet alleen in 2026, maar ook daarna verder te bouwen. ‘We zijn hier dringend stippen aan de horizon nodig’, aldus Sloots. ‘En daar is structureel geld voor nodig. Daarom hoop ik ook dat op Prinsjesdag het rapport ‘elke regio telt’ genoemd gaat worden. Daarin staat eigenlijk het bewijs dat de gebieden buiten de Randstad echt wel aandacht nodig zijn.’
‘Geen asielcrisis’
De Knoalster burgemeester maakt zich overigens niet alleen zorgen over de financiën. Er is nog een paragraaf in het regeerakkoord dat de wenkbrauwen van Sloots danig doen fronsen, namelijk: asiel. Het voornemen van het kabinet om de Spreidingswet, die asielzoekers evenredig moet verdelen over het land, in te trekken, is in Stadskanaal en omstreken niet in goede aarde gevallen. Ook het plan om een asielcrisis uit te roepen, strookt volgens Sloots niet met de feiten. ‘We hebben geen asielcrisis, we hebben een opvangcrisis’, stelt de Knoalster burgemeester. ‘Dat komt omdat we in het verleden veel opvanglocaties hebben gesloten en geen nieuwe hebben bijgebouwd om mensen uit oorlogsgebieden op te vangen. Het resultaat hiervan zie je nu bij onze buren in Ter Apel.’
En inderdaad: een paar uur na het interview met Sloots gaat het opnieuw mis in het opvangcentrum van Ter Apel die overvol dreigde te raken. Om buitenslapers te voorkomen, schoot Stadskanaal opnieuw haar buurgemeente te hulp door in allerijl een sporthal in te richten als nachtopvang voor asielzoekers. Onder begeleiding van het Rode Kruis werden de mensen in bussen vervoerd naar de nachtopvang in Stadskanaal.
Verkeerd perspectief?
Sloots is vanaf dag een van de ‘opvangcrisis’ al een groot voorstander geweest van de Spreidingswet en hielp mee aan de lobby om deze er in Den Haag doorheen te drukken. Zo ontving hij in januari een delegatie van de Eerste Kamer in de opvangtent voor vluchtelingen.
Dat de wet nu weer de prullenbak in gaat, steekt Sloots zichtbaar. Hij verwacht niet dat het kabinet in Europa succes zal halen door een uitzonderingspositie in de asielopvang te vragen. ‘Af en toe bekruipt me het gevoel dat we een zondebok aan het zoeken zijn, dat is het probleem en is te gemakkelijk. We moeten een bredere discussie voeren over migratie. Niet alleen als het gaat om asielzoekers, maar ook arbeidsmigratie.’
Of het kabinet een verkeerd perspectief schetst naar de inwoners? Sloots weegt zichtbaar zijn woorden bij deze vraag: ‘Er wordt niet een volledig perspectief naar de Nederlanders geschetst.’
Blijdschap
Overigens is het niet enkel zorgen die de plannen van het nieuwe kabinet doen opwekken. Er zijn zeker pagina’s in het regeerprogramma en de deels uitgelekte miljoenennota waar de noordelijke bestuurders blij van worden. Sloots: Ik ben heel erg blij dat ze hebben gezegd dat ons onderdeel van Nederland aangesloten wordt op de verdere infrastructuur. Dat geeft hoop en perspectief voor dit gebied. Dat doen ze hartstikke goed en daar ben ik heel tevreden over.’
Ook Zwiep ziet kansen, zeker als het gaat om de vele woningen die het kabinet uit de grond wil laten stampen. ‘Ik kijk echt niet enkel met vrees naar de toekomst, maar ook met hoop.’