STADSKANAAL – Tientallen Nederlandse gemeenten kochten in de Tweede Wereldoorlog vastgoed van weggevoerde Joden, dat bleek in 2020 uit onderzoek van KRO-NCRV’s ‘De Monitor’. Het onderzoek was een steen in de vijver van historisch Nederland. Vele gemeenten krabden zich achter de oren en lieten onderzoeken instellen. Zo ook Stadskanaal, die lieten een onderzoek uitvoeren waaruit bleek dat hen geen blaam treft.
In het onderzoek van de journalistieke platformen De Monitor en Pointer werden 5000 Joodse panden in kaart gebracht. Daaruit bleek dat meerdere Nederlandse gemeenten in de Tweede Wereldoorlog Joods vastgoed hadden aangekocht. Na de oorlog lieten ze vervolgens Joodse eigenaren belasting betalen over de periode dat ze waren ondergedoken of in een concentratiekamp zaten. Ook maakten ze het Joodse eigenaren moeilijk om hun bezit terug te krijgen.
Moord
Aan schrijfster en historicus Alie Noorlag de taak om uit te zoeken of dit ook in Stadskanaal is gebeurd. Na jaren van onderzoek presenteerde Noorlag afgelopen vrijdag haar bevindingen in het boek ‘Achtergebleven Stenen’, waarin ze, naast het onderzoek naar Joods vastgoed, ook dook in de onopgeloste moord op de Joodse familie Klein. ‘Die twee gedeeltes passen heel goed bij elkaar’, vertelt Noorlag bij de presentatie in het Streekhistorisch Centrum. ‘In het eerste deel omschrijf ik de achtergebleven panden, maar niet de verschrikkingen van de systematische moord op de Joden. Met het verhaal van de familie Klein krijgt het boek een gezicht.’
Deze moord op Siegfried en Dina Klein in november 1942 is nooit opgelost en zal volgens Noorlag waarschijnlijk ook niet meer opgelost worden. ‘Eventuele getuigen zijn inmiddels allang overleden’, legt ze uit. Toch vond ze het belangrijk het verhaal op te schrijven. Meer dan tachtig jaar later spreekt ze in het boek met nakomelingen van het echtpaar Klein.
Heeft Stadskanaal vastgoed gekocht?
Terug naar de aanleiding van het boek: het onderzoek naar Joods vastgoed. Noorlag spendeerde hiervoor uren in de archieven. Vroeger behoorde het grondgebied van de gemeente Stadskanaal tot de voormalige gemeenten Onstwedde en Wildervank. Het onderzoek richtte zich dus op deze twee gemeenten, die in 1969 opgingen in Stadskanaal en Veendam.
De uitkomst van haar onderzoek is een opluchting voor Stadskanaal: er is namelijk geen bewijs dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog huizen zijn aangekocht van Joden. Stadskanaal treft met terugwerkende kracht dus geen blaam, volgens Noorlag. ‘Als het gaat om Joodse huizen heb ik niks kunnen vinden dat aanduidt dat er in Stadskanaal misstanden hebben plaatsgevonden door de toenmalige gemeenten’, concludeert Noorlag. ‘Stadskanaal kan dus tevreden zijn.’
En dat zijn de bestuurders van vandaag de dag ook. ‘Ik ben heel content met de uitkomsten van dit onderzoek en blij dat het heeft plaatsgevonden’, aldus wethouder Egbert Hofstra (PvdA). ‘Als was gebleken dat er wel misstanden hadden plaatsgevonden, hadden we dit ook graag willen en móéten weten.’
Luister online
