Voedselbossen en permacultuur worden steeds populairder: ‘Je moet klein beginnen’

EXLOËRVEEN – Je verwacht het niet tussen de uitgestrekte weilanden in Oost-Drenthe. Maar op een strak afgebakend perceel, omringd door hoge bomen en strakke akkers, ligt daar opeens een verrassend groene oase: ‘Het Moeras’. Het is het permacultuur- en voedselbosproject van de familie Buitelaar, die hier een grotendeels zelfvoorzienend leven leidt.

Het project beslaat een perceel van 1,75 hectare, dat in de afgelopen tien jaar werd omgetoverd tot een ecologisch paradijs. ‘Mijn ouders hebben deze plek 30 jaar geleden gekocht. Toen was het nog helemaal kaal hier, een groot uitgestrekt grasland’, vertelt Arthur Buitelaar, de drijvende kracht achter Het Moeras. Terwijl hij over de geschiedenis van de plek vertelt, wijst hij naar de georganiseerde wildernis om zich heen. Er zijn fruitbomen, notenbomen, meerdere kassen, een grote moestuin, schapen en kippen. 

Groeiende trend

De familie Buitelaar is niet de enige die geïnteresseerd is in een zelfvoorzienende levensstijl. De belangstelling voor projecten zoals dat van hen neemt de laatste jaren flink toe. ‘Toen wij begonnen, waren er in Drenthe maar weinig mensen of initiatieven die zich met permacultuur en voedselbossen bezighielden. In de afgelopen tien jaar is dat aantal enorm gegroeid. Ik ben inmiddels de tel kwijt’, zegt Buitelaar met een glimlach.

(Tekst gaat verder onder de video)

Permacultuur en voedselbos

‘Permacultuur is een manier van leven en een methode om je omgeving te ontwerpen’, legt Buitelaar uit. ‘Je kan op basis van permacultuur je tuin zo ontwerpen, dat het voor de natuur goed uitpakt maar ook dat je er zelf voedsel uit kunt halen.’ Het voedselbos sluit aan bij de principes van permacultuur. In een voedselbos wordt een ecosysteem gecreëerd dat de structuur en functies van een natuurlijk bos nabootst, met als belangrijkste doel het produceren van voedsel. ‘Hoe werkt de natuur, hoe kan ik dat nabootsen, en hoe kan ik tegelijkertijd voedsel produceren? Dat zijn de vragen die we ons hier stellen.’ 

Een andere manier van leven

Dat de interesse voor een zelfvoorzienend leven toeneemt, verbaast Buitelaar niet. De familie produceert na tien jaar vrijwel al hun voedsel op de boerderij en is daarmee grotendeels zelfvoorzienend. Hoewel ze geen inkomen genereren met hun land, besparen ze aanzienlijk op de kosten van levensonderhoud. ‘De meeste mensen die hiervoor kiezen, doen het niet voor het geld’, vertelt Buitelaar. ‘Iedereen heeft zo zijn eigen motivatie. Sommigen zien dat het niet goed gaat met de wereld en ervaren door het verbouwen van hun eigen producten een gevoel van zekerheid en onafhankelijkheid. Voor anderen draait het om de levensstijl: het idee dat je vers, gezond voedsel uit je eigen tuin kunt eten en daar zelf voor hebt gewerkt.’

Geduld wordt beloond

Buitelaar vertelt in geuren kleuren over het werk dat ze de afgelopen tien jaar hebben verzet. Een ding is al snel duidelijk: een project zoals dat van de familie Buitelaar is er een van de lange adem. Resultaten laten soms maanden, en in sommige gevallen zelfs jaren, op zich wachten. ‘Van de moestuin konden we al in het eerste jaar eten, maar voor sommige bomen, zoals appel- en notenbomen, duurt het twee tot vijf jaar voordat je echt kunt oogsten’, vertelt Buitelaar. Hij vervolgt zijn weg door het landschap en blijft bij een grote kastanjeboom staan. ‘Van het meel van deze tamme kastanjes maken we notenbrood. De structuur van het brood is stevig en de smaak is vrij zoet, maar het is erg lekker.’ 

Toekomst

De familie Buitelaar verkoopt op dit moment amper iets van de oogst, maar dat zou door de toenemende interesse in voedselbossen en permacultuur maar zo kunnen veranderen. ‘Ik verwacht dat er meer verbinding komt tussen verschillende voedselbosprojecten, waarbij mensen kennis en producten kunnen uitwisselen. Denk bijvoorbeeld aan de verwerking van noten tot olie of meel. Onze notenbomen zijn nu redelijk in productie, dat zal over een aantal jaren bij andere projecten ook gaan gebeuren. Op regionaal niveau kan die totale productie dan zeker groeien.’ 

In de toekomst ziet Buitelaar dan ook een belangrijke rol weggelegd voor voedselbossen in de landbouw. ‘Door voedsel op deze manier te produceren, werken we binnen de ecologische grenzen waar de traditionele landbouw vaak tegenaan loopt. De principes van permacultuur bieden hier een oplossing voor.’

Het Drents Voedselbos Loket fungeert als het centrale aanspreekpunt voor vragen over voedselbossen in de provincie Drenthe. Het initiatief is ontstaan uit de Bomen- en bossenstrategie van 2022, waarin Drenthe zich committeert aan het verbeteren en uitbreiden van bossen met 3.700 hectare vóór 2030, deels buiten bestaande natuurgebieden. De uitvoering van projecten gebeurt in samenwerking met organisaties zoals Landschapsbeheer Drenthe en IVN Drenthe. Tot nu toe zijn er zo’n 200 voedselbosinitiatieven in Drenthe, wat de snelle groei en populariteit van dit duurzame concept aantoont.

Cittaslow Inspiratieroute

Aanstaande zondag stelt de familie Buitelaar hun voedselbos open voor publiek tijdens de Cittaslow Inspiratieroute. Verschillende voedselbossen in de gemeente openen hun deuren, zodat bezoekers een kijkje kunnen nemen en meer te weten komen over de diverse projecten en werkwijzen.

Voor degenen die ook overwegen om zelfvoorzienend te gaan leven heeft Buitelaar nog wel een gouden tip: ‘Begin bij je achterdeur, zoek daar het zonnigste plekje op en maak daar bijvoorbeeld een paar moestuinbakken. Dat is al een mooi begin.’