De lokale waakhond mag niet slapen

Straat- interview met lokale politicus Erik Bieze

COLUMN – Lokale publieke media en de gemeente. Hoe zit dat nu eigenlijk? Wordt het niet eens tijd dat de lokale overheid zich het lot van de lokale journalistiek zich aantrekt? Moeten gemeenten die financieel ondersteunen? Ik vind van wel. Nu zit dat allemaal heel gecompliceerd in ons land. Juist bij de publieke omroep die eigenlijk ook de rol heeft van lokale waakhond. De publieke sector is namelijk grotendeels financieel afhankelijk van de overheid. Gemeenten zijn sinds 2010 wettelijk verplicht de lokale omroep te ondersteunen. Dat doen ze dan ook wel maar het voelt niet goed. Wie betaalt, bepaalt!

Om een beter onafhankelijkheidsgevoel te krijgen zouden de publieke lokale omroepen eigenlijk dit geld rechtstreeks moeten krijgen uit Den Haag of desnoods via de provincie. Dat overheidsgeld hebben ze nodig om goede programma’s te kunnen maken. Los van dit geld zou er ook nog een bedrag moeten komen voor de financiering voor verantwoordelijke journalistiek. Dat zou dan bij de gemeente kunnen wegkomen. Tenslotte moet de burger juist en correct worden geïnformeerd. Een objectieve doch kritische verslaglegging van een belangrijke gemeentelijke gebeurtenis via radio/tv of internet is tenslotte totaal iets anders dan een muziek of amusement programma. Beide taken horen natuurlijk wel thuis in de publieke omroep sector.

Gemeenten
Nu wordt er al jaren geklaagd in Nederland over de teloorgang van de lokale journalistiek. Er is helaas meestal geen geld beschikbaar voor een journalist. De rol wordt overgenomen door een vrijwilliger van de lokale omroep of een gepassioneerde hobbyist van een lokale website. Leuk, maar deze mensen zijn alleen beschikbaar als het hun uitkomt. De (lokale) overheid zou zich aangesproken moeten voelen om de nieuwsvoorzieningen van voldoende zuurstof te gaan voorzien. Juist de gemeenten hebben belang bij goed functionerende lokale journalistiek. Journalistiek die niet gekleurd mag zijn. Wethouders en raadsleden hechten veel waarde over juiste berichtgeving, de lokale media is Brinkieman’s inziens zelfs cruciaal voor een goede lokale democratie! Lokale omroepen zenden nu veelal de maandelijkse raadsvergadering live uit. Persberichten van de gemeente worden keurig overgenomen maar de onafhankelijke kritische (beroeps) journalist ontbreekt vaak in de raadzaal. De raadsleden zagen het aantal journalisten op de perstribune de afgelopen jaren gestaag afnemen.

Stimuleringsfonds
Hoe het allemaal beter geregeld zou kunnen worden is onlangs gepresenteerd in een onderzoek van ‘Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek’ (SvdJ). Hieruit blijkt hoe lastig de lokale media het heeft. Met name in gemeenten met minder dan 50.000 inwoners was er amper nieuws te lezen over bijvoorbeeld de lokale politiek. Lokale omroepen/media zouden hiervoor dus extra geld moeten ontvangen via onafhankelijke, door de gemeenten gesubsidieerde fondsen. Volgens het onderzoeksbureau DSP- groep kan geld hiervoor beschikbaar worden gesteld uit het gemeentelijke communicatiebudget. Waarom zouden gemeenten de lokale publieke omroep sector niet een beetje extra mogen helpen? Lokale omroep heeft immers geen winstoogmerk zoals bij de commerciële uitgevers van kranten.

RMC
De lokale omroepen zullen ook stappen moeten maken. De omroepen, onder aanvoering van de OLON, bundelen hun krachten in zogeheten Regionale Media Centra’s (RMC). In ons land zijn al een aantal RMC inmiddels succesvol aan de slag zoals in Friesland, Brabant en Twente. Het voordeel is groot. De lokale omroep kruipt als geen ander in de haarvaten van de samenleving. Dit is vaak nieuws wat door de 1e en 2e laag van het publieke omroepstelsel wordt overgeslagen. Het nieuws van ‘dicht bij huis’ wordt gebundeld in het RMC van waaruit het op een professionele manier dagelijks zijn weg vind de huiskamer in. Techniek, opleidingen, communicatie en programma’s maken. Door gezamenlijk cursussen te organiseren, apparatuur te delen en programma’s te maken binnen een ‘Regionaal Media Centrum’ worden onnodige kosten bespaard, kwetsbaarheid voorkomen en kwaliteit bevorderd. De lokale omroepen van de gemeenten Delfzijl, Hoogezand-Sappemeer, Vlagtwedde, Bellingwedde, Pekela, Oldambt, Veendam en Stadskanaal gaan binnenkort starten met een dergelijk RMC.

Gemeenteraad
De provincie cq de gemeenten kunnen de lokale media instellingen hierbij helpen. Raadsleden moeten hier maar eens alvast serieus over nadenken. Lokale journalisten en lokale politici hebben elkaar nodig. Alleen hebben ze andere taken en verantwoordelijkheden. Raadsleden kunnen geen journalistiek bedrijven maar gaan wel over financiële mogelijkheden.

Brinkieman

BertJan Brinkman is redacteur bij RTV Stadskanaal en schrijft de columns op persoonlijke titel

Tijdslijn veranderingsprogramma lokale omroep

Column Bert-Jan Brinkman

De lokale omroep sector moet sterker worden door samenwerking. Als het aan de OLON (Organisatie Lokale Omroepen Nederland) ligt is dit de goede weg voorwaarts. Het toverwoord is ‘Bovenlokaal’. Het liefst zo snel mogelijk, volgens de OLON.

Hobby
Nederland kent publieke en commerciële omroepen. Ons publieke bestel is hierbij onderverdeeld in drie lagen: Landelijke omroep, regionale omroep (provincie) en de lokale omroep (gemeente). Die laatste groep heeft er altijd maar een beetje bijgehangen. De omroepwet liet in de jaren tachtig van de vorige eeuw lokale omroep toe onder strikte voorwaarden. Veel enthousiaste radio- liefhebbers zagen toen hun kans schoon om via de lokale omroep hun eigen programma te maken. Allemaal vrijwillig want een lokale omroep kreeg maar een beetje subsidie om het hoofd boven water te houden. Lokale radio werd dan ook wel hobby-radio genoemd met een klein bereik zendertje die in de volksmond ook wel ‘puddingzender’ werd genoemd. Den Haag had lokale omroep misschien wel bedoeld om de etherpiraterij uit te bannen, wie zal het zeggen.

Medialandschap
Jaren zijn voorbij gegaan, media spelregels zijn aangepast. De overheid kijkt iets minder strak toe. De financiële regeling is een stuk beter en naast deze subsidie van 1.30 euro per woonunit zijn er nu ook reclame en neveninkomsten toegestaan. Leuk, vooral voor de grote stadsomroepen in de Randstad of de grote gemeenten in ons land met meer dan 100.000 inwoners. Die kunnen hiermee een lokale omroep neerzetten met een gezond financieel plaatje, ruimte voor betaalde krachten en beschikken over voldoende Lokaal Toereikend Media Aanbod (LTMA). Deze zenders kunnen dus goed concurreren met andere omroepvormen. Maar ons land telt ook nog een heleboel kleine gemeenten. Hoe gaat het met deze mini omroepjes? Lukt het nog om luisteraars te binden? Nu ook nog eens het medialandschap is veranderd door de komst van de regionale commerciële muziekzenders en het mobiele internet zal dat zeker niet gemakkelijk zijn. Bovendien ontvangen ze veel minder subsidie (minder woonunits=minder subsidie) waardoor er nauwelijks geïnvesteerd kan worden. En geloof mij, het in de lucht houden van zo’n ‘pudding’zender kost veel geld.

OLON
Daarom heeft de OLON stappen gemaakt in opdracht van de eigen achterban om het tij te keren. Deze besluiten zijn onlangs aangenomen op de algemene ledenvergadering (ALV). De OLON wil lokale omroepen omvormen tot streekomroepen die aansluiten bij de leefwereld van de burger, zonder daarbij de lokale verankering te verliezen. Dat betekent dus in de praktijk dat we in Nederland terug gaan van 280 lokale omroepen naar ongeveer 100 streekomroepen die allemaal tussen de 100.000 en 500.000 inwoners zullen moeten gaan bedienen. Dat zal dus nog een hele opgave zijn in dunbevolkte provincies zoals de onze!! Gelukkig is er een oplossing. De vorming van een streekomroep kent namelijk twee varianten in het convenant van de OLON: of er is één omroeporganisatie met één zendmachtiging van het Commissariaat voor de media, of er is een samenwerkingsverband van meerdere lokale omroepen, die gezamenlijk (bovenlokaal) invulling geven aan het LTMA in de regio. De grootte van die regio bepalen de lokale omroepen zelf. Daarbij wordt gekeken naar het gebied waarin de inwoners wonen, werken, sporten, winkelen, uitgaan etc. Ook mag men over de provinciegrens heen kijken met een samenwerking. Het gaat om de natuurlijke habitat van de burger. Door de vorming van een Regionaal Media Centra (RMC) kunnen deze samenwerkende omroepen uit kleine gemeenten toch zelfstandig blijven en daarnaast samenwerken met bepaalde programma’s en nieuws items. Het zal nog een hele kluif worden om het plan van de OLON uit te voeren want er zullen altijd kleine gemeenten blijven bestaan met een eigen omroep die hier absoluut niet aan mee wil werken. Dat is hun (goed) recht. Maar of ze in de toekomst nog voldoende luisteraars/kijkers zullen genereren?

Tijdslijn
Er zijn nu heel veel omroepen anno 2013/2014. Vooral veel commerciële muziekzenders. Er bestaat spotify en de jongeren hebben hun eigen social media. De derde laag van de publieke omroep is juist nu meer dan ooit van meerwaarde met lokaal en bovenlokaal nieuws of met lokale infotainment! Door het nadrukkelijk ‘bovenlokaal’ aanwezig zijn via radio/tv, internet kan de publieke lokale omroep zich nestelen in de lokale samenleving en kan het zich onderscheiden. Hiermee ben je als omroep weer interessant voor regionale adverteerders en andere partijen. Maar dan moet er wel professioneel bedrijfsvoering en journalistiek bedreven worden. Met vrijwilligers wordt dat best heel moeilijk. Bekwame vrijwilligers liggen nu eenmaal niet voor het oprapen. Samenwerking is dus de beste optie. Een mooi voorbeeld zie je al in de regio Twente waar een aantal omroepen de handen in één geslagen hebben door samenwerking in een regionale mediacentra. Lokale omroep is het amateur stadium voorbij. De luisteraar zal hobby-omroep in de toekomst niet meer pikken. Ik kan de gedachten van de OLON dus best wel weer begrijpen. Een tijdslijn van het veranderingsprogramma is inmiddels naar alle lokalo’s toegezonden. Afronding december 2014!! Tja, dat lijkt mij toch wel iets te kort door de bocht. Zo’n proces heeft tijd nodig denk ik dan.

Tenslotte

Op 3 december aanstaande zal bekend zijn hoe de gemeentelijke herindeling er uit gaat zien in de provincie Groningen. Niet alleen de gemeenten gaan dan bij ons groter worden maar ook de lokale omroepen. Verkennende gesprekken tussen een zevental lokale omroepen zijn er ook al geweest. Een tijdslijn veranderingsprogramma lijkt hier in de provincie Groningen echter niet van toepassing. Het gaat wel goed komen. De omroepen in de provincie hebben vier jaar om zich gedegen voor te bereiden.. Dat moet lukken!

Brinkieman

Bert-Jan Brinkman is redacteur van RTV Stadskanaal en schrijft de columns op persoonlijke titel