REGIO – Oost-Groningen kent een heel aantal unieke kerken, gebouwd tussen de 13de en 21ste eeuw. Zo’n vijfentwintig van deze kerken openden afgelopen zaterdag de deuren tijdens het Kerkenpad Oost-Groningen. RTV1 bracht aan drie van deze kerken een bezoek.
Als je over de A7 langs Zuidbroek rijdt, kun je hem net zien liggen achter het Van der Valk hotel: de Petruskerk. Wie de afslag neemt komt bij een eeuwenoude kerk, omringd door oude grafzerken en indrukwekkende bomen.
Een kerk uit 1270
De Petruskerk werd in 1270 gebouwd als rooms-katholieke kerk. Meer dan 300 jaar later, in 1594, deed het protestantisme er zijn intrede. Okko van der Poel, voorzitter van de werkgroep Kerkenpad Oost Groningen, weet te vertellen dat de bouwstijl een overgang laat zien tussen Romaanse en Gotische bouw. Zo zijn de ramen niet groot, een Romaans kenmerk, maar wel langgerekt, wat typisch Gotisch is.
Het interieur, met veel houtsnijwerk, stamt uit een latere periode: 1730 – 1830. Bijzonder is het orgel, ontworpen door Hinsz. De 400 jaar oude preekstoel laat allegorieën van geloof, hoop en liefde zien.
Tussen deze indrukwekkende muren heeft zich heel wat afgespeeld. Zo werd vroeger in de kerk ook recht gesproken, de drostenbank uit 1671 herinnert hier nog aan. Wie ter dood werd veroordeeld hoefde slechts een paar honderd meter naar het Oosten te lopen, via de Heiligelaan naar de Galgenweg.
‘Hier is Veendam ontstaan’
‘Deze kerk is zo bijzonder omdat hier de ontstaansgeschiedenis van Veendam ligt’, vertelt Martin Panman. Hij is de voorzitter van Stichting Vrienden van de Grote Kerk te Veendam. Voordat Veendam bestond werd het gebied bewoond door veenarbeiders die het Oosterdiep en het Westerdiep moesten graven. ‘Er was nogal wat drank in de man en dus vonden de Staten van Groningen dat hier een predikant moest komen.’ Zo ontstond in 1655 het kerspel Veendam.
Bijzonder is het gigantische orgel dat stamt uit 1800. In de jaren twintig van de vorige eeuw komt Dr. Fried Schmidt-Marlissa naar Veendam, een musicus uit Berlijn. Hij wordt organist van de kerk en vindt het orgel, dat al zo groot was, te klein. Hij laat een soort concertorgel bouwen.
Zelf heeft Panman niet zoveel met de moderne elementen, zoals de glazen aanbouw en de rode stoelen. Juist op de avondmaalstafel uit 1662, de erebanken en de oude preekstoel moet men volgens hem zuinig zijn. ‘Het is misschien niet de meest mooie of meest indrukwekkende kerk, maar hier ligt wel de ontstaansgeschiedenis van Veendam.’ (tekst gaat verder onder de video)
Een kerk als een stripverhaal.
Rita Arends gaat al bijna veertig jaar naar de St. Willibrorduskerk in Oude Pekela en is actief als vrijwilliger. Ze wijst op de prachtige tegelvloer, de bijzondere glas-in-lood ramen en legt de betekenis van de vele beelden uit.
‘Deze kerken zijn eigenlijk als een stripverhaal, de mensen konden vaak niet lezen of schrijven’, zegt Arends. De vele afbeeldingen vertellen de verhalen.
De rooms-katholieke kerk werd rond 1890 gebouwd. Een periode dat alle rijke fabrikanten elkaar maar wat graag de loef afstaken als het ging om hun giften aan de kerk. Dat daarna juist een periode van armoede aanbrak is volgens Arends de reden dat er weinig veranderd is.
Luister online
