VEENDAM – Enige tijd geleden ontvingen wij een tip dat twee cursisten van de opleiding ervaringsdeskundige in generatiearmoede en sociale uitsluiting vroegtijdig zijn gestopt, ofwel verwijderd zijn. Oorzaak, onoverkomelijke problemen tijdens een module waarin het vertellen van elkaars levensverhaal centraal staat.

De opleiding wordt gegeven in het Noorderpoort Beroepsonderwijs Veendam en is bedoeld voor mensen die in armoede zitten en ervaring hebben met sociale uitsluiting en dit willen aanwenden om daar hun beroep van te maken. De aanmeldingsprocedure loopt via de gemeenten die deelnemen aan het project ‘Sterk uit Armoede’ van Mens en Maatschappij. Aanmeldingen en afmeldingen worden door een casemanager Sociale Zaken goedgekeurd. Een ervaren trainer/docente geeft de opleiding in samenwerking met een ervaringsdeskundige. Beiden hebben in Utrecht de docentenopleiding armoede en sociale uitsluiting gevolgd. Veel aandacht wordt besteed aan communicatie, leren luisteren, een open houding aannemen en durf te vragen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het model “de roos van Leary”. Sinds kort kreeg de 2- jarige opleiding een update naar MBO-3 . Was het eerst zo dat de cursisten (begonnen in januari 2017) eerst 2 dagen in de week naar het Noorderpoort moesten, maar door de recente update nu 4 dagen per week. De mogelijkheid bestaat dat na 01-01-2019 er nog een kopjaar aan wordt toegevoegd zodat het niveau opgetrokken is naar MBO-4.

In samenwerking met de professional (die sinds Welzijn Nieuwe Stijl ook niet stil zijn blijven staan) kun je dan spreken over een professional met een plus. De plus schuilt in de overtuigingskracht waarmee een ervaringsdeskundige een en ander kan motiveren om te vertrouwen op zelfredzaamheid en cliënten bewust kan maken van verantwoordelijkheid voor de eigen kwetsbaarheid.

Intakegesprek:
Als basis tijdens het intakegesprek wordt gebruik gemaakt van een van te voren ingevuld formulier. In dit gesprek krijgt men te horen hoe de opleiding eruit ziet en wat er wordt verwacht van de cursist. Hierbij wordt tevens aangegeven dat in de opleiding een module voorbij komt waar men elkaar klassikaal het ware levensverhaal vertelt. De bedoeling van het levensverhaal klassikaal te vertellen is dat er herkenning ontstaat bij de anderen, en men leert daardoor dat je niet alleen staat, het zelfvertrouwen groeit en je krijgt meer zelfreflectie en inzicht van psychologische processen. Dit kan heftig zijn en daarom krijgt de cursist het advies mee zelf te zorgen voor een back-up in de eigen omgeving, maar indien nodig helpt Noorderpoort hierbij. In de opleiding wordt feitelijk geleerd om er mee om te gaan en het op een goede manier in te kunnen zetten als ervaringsdeskundige. Juist in deze module waarin men elkaar klassikaal het levensverhaal vertelt ging het mis.

Hieronder het verhaal van de gestopte cursist:
“Ik was aan de beurt om mijn levensverhaal vertellen, dit vond ik best heftig maar heb het wel gedaan. Ik voelde me onder druk gezet. Mijn trauma kwam terug, ik voelde me helemaal afgebroken. Verbazingwekkend dat er tijdens de levensverhalen nooit professionele hulp aanwezig was. Weliswaar vond iedereen het verschrikkelijk wat ik had mee gemaakt, maar ja dat was het dan. Ik moest maar voor mezelf zorgen. Ik raakte bij thuiskomst in de stress en kort daarna stortte ik in. Het laatje waarvan ik dacht dat ik het had verwerkt ging in volle hevigheid weer open. Ik ben naar de huisarts gegaan, kreeg kuren om te kalmeren, en zit nu in therapie bij de GGZ. Toen dit gebeurde besloot ik te stoppen met de opleiding en zocht contact met de lerares. Helaas is dit niet gelukt want ze was weg op vakantie. Er is mij beloofd door Noorderpoort dat ze na de vakantie erop terug zouden komen. Ik wacht daar nog steeds op. Niks meer gehoord van Noorderpoort.”
Reactie docenten:
“Na het vertellen van haar levensverhaal was deze cursist rustig, ook in het nagesprek. Eerst vertelt men over de jeugd, later over de tijd als volwassene, daarbij mag je zelf weten hoe ver je gaat en hoe lang je erover doet. Er zijn diverse gesprekken gevoerd met de cursist gedurende de periode voor de zomervakantie. Er is contact gezocht met haar tijdens de zomervakantie, maar ze reageerde niet. Direct na de zomervakantie heeft ze de klas aangegeven te willen stoppen met de woorden: Citaat: ‘Nu is mijn muur afgebroken, ik zal dit weer moeten optrekken en dat kan ik niet alleen’. Hierna werd ze door de klas geknuffeld en werd aangeboden dat zij er blijvend waren voor hulp. De klas was verbijsterd dat haar verhaal zoveel nog deed. De diepgang in je levensverhaal is om te zien wat je hebt verwerkt, wat je er mee gedaan hebt in je eigen leven en daarmee weer andere mensen kunt helpen. Bij haar was het als donderslag bij heldere hemel duidelijk dat er iets niet goed gegaan is in die verwerking”.

Reactie klasgenoten: “We vinden het jammer dat deze klasgenoot niets heeft gedaan met het advies omtrent de back-up. Ook vinden we het jammer dat ze uit onze groep is, want zij was voor ons wel iemand waarvan we konden leren. We zagen haar als een sterke vrouw met ontzettend veel levenservaring. Helaas heeft ze de deur helemaal dichtgeslagen.
Noteby: Betreffende cursist heeft over de gang van zaken haar beklag gedaan bij de gemeente. Zij is per 1 augustus jongstleden uitgeschreven door Noorderpoort. Dit is ook doorgegeven aan de gemeente. Bij monde van de trainer/docent zal Noorderpoort nogmaals een poging doen om haar uit te nodigen voor een gesprek. Zij willen dit netjes afwikkelen.

Het verhaal van de cursist die moest stoppen omdat het onmogelijk werd geacht om verder met haar te gaan: “Tijdens de opleiding werd dit na een aantal maanden geüpdatet tot een MBO3-opleiding wat betekende dat ik niet 2 dagen, maar 4 dagen in de week naar school moest. Dit heb ik geweigerd omdat ik veel tijd nodig ben aan mantelzorg voor mijn ouders. Ik werd toen onder druk gezet door Noorderpoort omdat ze voornemens waren mijn uitkering te korten. Daarvoor ben ik niet gezwicht. Toen ik mijn levensverhaal had verteld vond men dat ik dit te oppervlakkig had gehouden. In september, direct na de vakantieperiode, werd mij gevraagd alsnog het complete verhaal te vertellen, wat ik weigerde. Ik gaf daarbij duidelijk aan dat ik voor mezelf mijn levensverhaal had verwerkt en vond het niet nodig nog meer te vertellen dan ik al had gedaan. De groep bleef er desondanks op staan, waarop ik de kamer wilde verlaten. Daarin probeerden ze me tegen te houden door agressief in de deuropening te gaan staan. Ik raakte daarvan behoorlijk overstuur. Het lukte mij erlangs te glippen. Ik ben overstuur naar huis gerend, de huisarts moest eraan te pas komen om mij een kalmeringsmiddel te geven. Eerder was er al eens een escalatie in de klas (dit ging om iets anders) en werd ik verzocht de klas te verlaten, iemand greep me daarbij aan de arm“.

Reactie cursisten:
“Deze klasgenoot vertelde een minimaal en oppervlakkig verhaal. Wij waren daarover boos omdat wij onze ziel bloot hadden gegeven en zij dat dus niet deed. Dat voelde niet goed en helemaal niet toen zij de lerares begon te bedreigen. De helft van de tijd was zij trouwens niet aanwezig, volgens ons zonder goede redenen, we vonden dat ze over het algemeen weinig inzet toonde”.

Reactie Docenten:
“Doordat zij een algemeen en onvoldoende verhaal vertelde liet zij weinig van zichzelf zien, na discussie werd afgesproken dat ze dit in september zou overdoen. In september weigerde zij. Ze zegt dat ze helemaal klaar is met haar verleden, maar haar houding vertelt juist het tegenovergestelde. Noorderpoort heeft ook opmerkingen gemaakt met betrekking tot de absentie. Bij het intakegesprek werd aangegeven door cursist dat ze privé zaken zou regelen. Voor de zomervakantie hebben we nog een gesprek gehad samen met haar broer over de opleiding. We herkennen ons niet het beeld wat zij schetst dat we iemand tegenhouden dan wel fysieke middelen gebruiken. Waar we merken als er onrust is bij een cursist proberen we dit op te lossen middels een gesprek, extra zorg of een knuffel. Bedreigingen tolereert het Noorderpoort niet waardoor we genoodzaakt waren de cursist te verwijderen van de opleiding. Dit is haar per brief medegedeeld, wel stonden we open voor een gesprek over dit besluit, daar heeft ze niet op gereageerd’.

Afrondend: individuele opmerkingen vanuit de cursisten over de module levensverhaal.

– Het diep gaan in mijn eigen levensverhaal en die van de anderen hebben me goed gedaan, kan beter overweg met de problematiek waarmee ik zit, kan er nu over praten, maar ok ik ben er nog niet;
– Qua emotie ben ik nu sterker en praat meer, ook wat me dwars zit, zonder dat ik dichtklap en in huilen uitbarst, kan ik erover vertellen;
– dacht dat ik de hele wereld aankon, maar je wordt echt met de neus op de feiten gedrukt, oude wonden gingen weer open, er vielen tranen, maar het werd steeds beter, tastbaarder, ik had een professionele back-up en die stimuleerde me door te zeggen, je kan het en geloof in jezelf, dat heeft veel positiefs gebracht, ik kan met mijn rugzakje verder aan de slag;– heeft me veel goed gedaan, best af en toe wel een dalletje maar ook steeds de wil dit te overwinnen, zag het als een uitdaging niet als een obstakel;
– ik hoefde niks te verzinnen, vertelde gewoon hoe en wat het is , want je weet, dat je hier geen veroordeling krijgt, je weet dat er naar wordt geluisterd en je krijgt begrip, daardoor durf ik meer, ik word door deze opleiding alleen maar sterker;
– zoals je hier in de klas zit, kun je gewoon jouw verhaal kwijt en vertellen. Hier in de groep is naar mekaar veel begrip, iedereen snapt je, eigenlijk heb je hier maar een half woord nodig, scheiding, ellende met instanties, we spreken allemaal dezelfde taal en dat vind ik voor mezelf heel erg fijn. Ik durf veel meer, zoals voor een grote groep staan.
– Ik moest mijn levensverhaal vertellen, heb ik ook gedaan, had het al meerdere keren verteld, dus voor mij was het wel wat makkelijker en omdat dit al jaren terug aan de hand was. Je groeit zelf en met elkaar.
– Is me goed bevallen, kon een stukje van mijn verleden afsluiten, leerde mezelf kennen, voor het eerst dat er naar me werd geluisterd, serieus genomen en geaccepteerd, dat heeft me een beetje omhoog geholpen

Tot slot: hoe zien de klasgenoten hun toekomst

Ze willen een betaalde baan vinden om anderen te helpen, die problemen hebben met zichzelf of met instanties, hun te helpen om te kunnen groeien en door te breken om iets te bereiken. Unaniem zijn ze van mening “Wij kunnen inspirerend werken door onze ervaringskennis en handvaten worden ons nu aangereikt door deze opleiding”.

–

Note van de redactie: Om een objectief beeld te vormen van de gebeurtenissen spraken wij langdurig met alle betrokkenen. Daarbij hebben wij duidelijk gesteld geen partij te kiezen om onafhankelijk van iedereen een artikel te kunnen schrijven.

Tekst: Herman Alink en Wilma Swarts