VEENDAM – De belangrijkste stad van dit moment in de provincie Groningen is de gelijknamige stad. Het provinciebestuur zit daar, de grootste opleidingen zijn daar gehuisvest en de stad heeft de meeste inwoners. Vroeger was alleen de Stad niet de belangrijkste stad, maar Veendam. Dat geeft Andere Tijden aan in hun nieuwe programma De Aarde Beeft.
‘Veendam was een stad op stand’, spreekt presentator Winfried Baijens in de aflevering die aankomende vrijdag te zien is op NPO2. ‘Die rijkdom kwam voort vanuit het turfverleden.’
Turf, het bruine goud
Turfafgraverijen waren de motor van de Veenkoloniën. ‘Vanuit de turf ontstond de turfvaart, het transport naar de stad Groningen en later zelfs naar Papenburg, Hamburg’, vertelt Jan Nico Wilkens in De Aarde Beeft.
Turf wordt ook wel het bruine goud genoemd. Terecht volgens Hendrik Hachmer. Hij is onderzoeker bij het Veenkoloniaal Museum, gevestigd in de Parkstad. ‘De turfwinning heeft ervoor gezorgd dat er veel welvaart kwam. Van veenarbeiders tot middenstander tot verkopers en schippers.’
In Veendam lag een turflaag van vier meter hoog en in Stadskanaal was de laag wel tien meter. De turf werd in die tijd geëxporteerd naar waar nu de randstad is. Volgens Hachmer kan er gezegd worden dat de steden verwarmd werden door de turf uit Groningen.
Rond 1850 was de turf bijna op. Toch was er nog genoeg bedrijvigheid in het dorp van stand. ‘Er kwam een hele andere economie. ‘Er was enorm veel bedrijvigheid, zoals houtzaagmolens en scheepswerven. Er wordt geklopt en gehamerd. Er is van alles te doen in die tijd ‘, aldus de medewerker van het Veendammer museum.
Gouden Eeuw van Veendam
De gegraven kanalen brengen de Groningse Veenkoloniën heel veel. Zo bloeit er een levendige scheepvaart op. Baijens: ‘In 1860 is meer dan zestig procent van de Nederlandse vloot afkomstig uit Veendam. Het wordt ook wel de Gouden Eeuw van Veendam genoemd.’
De aarde beeft is de tweede documentaireserie van Andere Tijden met Winfried Baijens. In januari 2023 was Het water komt te zien, over de Watersnoodramp van 1953 en de gevolgen daarvan voor Nederland in het algemeen en Zeeland in het bijzonder.
De aarde beeft is op vrijdag 12, 19, 26 januari en 2 februari 2024 te zien, steeds om 20.30 uur op NPO 2.
De aflevering over Veendam en omgeving is aankomende vrijdag, 19 januari te zien op NPO 2.
Luister online
