REGIO – De Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) start deze maand het vierjarige onderzoek ‘loslaten, boeien en binden’. Het onderzoek moet inzicht geven in het profiel van de vertrekker, de verschillende manieren waarop plattelandsgemeenten contact kunnen houden met vertrekkers en met name hoe zij deze jongvolwassenen weer kunnen verleiden om terug te keren naar de plattelandsregio’s.
Het idee dat de meeste jongvolwassenen uit de plattelandsregio’s vertrekken is hardnekkig. We horen al jaren dat het platteland leegstroomt en dat jongvolwassenen niet meer terugkeren uit de stad. ‘Dat idee leeft bij veel mensen, het klopt alleen niet’, zegt Tialda Haartsen, hoogleraar plattelandsgeografie en verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Gemiddeld vertrekt namelijk slechts 30-40% van de mensen uit de regio. Ofwel: de meerderheid vertrekt niet.
Wat is dan het nut van een langdurig onderzoek naar de mogelijkheden om vertrekkers terug te brengen naar de regio wanneer de meerderheid van de jongvolwassenen gewoon in de regio blijft? ‘We zien dat met name de hoger opgeleiden uit de plattelandsregio’s vertrekken. Voor gemeenten is het interessant om juist deze mensen weer terug te halen en om zo hun kennis en vaardigheden in het plattelandsgebied in te zetten,’ aldus Haartsen.
Daarnaast worden veel landelijke gebieden in Europa geconfronteerd met de uitdagingen van vergrijzing. ‘Ook in Nederland hebben we te maken met een sterk vergrijzende samenleving’, zegt Haartsen. ‘Voor plattelandsgemeenten is het van belang dat mensen terugkeren naar hun roots’. Op deze manier kunnen voorzieningen en sociale ondersteuning in deze regio’s worden behouden.
Loslaten, boeien en binden
Het onderzoek ‘Loslaten, Boeien en Binden’ is een initiatief van Tialda Haartsen en Bettina Bock, bijzonder hoogleraar bevolkingsdaling en leefbaarheid voor Noord-Nederland. Sociaal geograaf Tineke Reitsma, promotieonderzoeker aan de RUG, zal het onderzoek uitvoeren.
Haartsen en Bock wilden het thema al lange tijd onderzoeken en met behulp van co-financieringen van onder andere de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en het ministerie van Binnenlandse Zaken is het dan eindelijk zover. ‘We merkten gelijk dat de partijen heel enthousiast waren over onze plannen.’
Inspiratie uit Denemarken
Voor het onderzoek laat het team zich inspireren door buurlanden zoals Duitsland en Denemarken. ‘We gaan goed om ons heen kijken en onderzoeken wat voor initiatieven er al bestaan, welke goed werken en welke niet.’
Haartsen geeft het voorbeeld van een Deense gemeente die structureel nieuwsbrieven stuurt naar vertrekkers en hen informeert over interessante ontwikkelingen in de regio. ‘Zo delen ze bijvoorbeeld berichten over beschikbare koophuizen en vacatures. Op die manier probeert de gemeente in contact te blijven met de vertrekkers en om ze een aanleiding te geven om terug te keren.’
Nieuwe levensfases
Een van de thema’s die onderzocht gaan worden is de timing van de terugkeer. Wanneer zouden vertrekkers weer overwegen om terug te komen naar de plattelandsregio? ‘Op een gegeven moment belanden mensen in een nieuwe levensfase. Ze willen bijvoorbeeld gaan samenwonen met een partner, een huis kopen en gaan nadenken over of ze wel of geen kinderen willen.’
Haartsen noemt de momenten in deze nieuwe levensfase ‘trigger momenten’. ‘Het zijn stuk voor stuk momenten waarop de vertrekkers zich bedenken: beginnen we deze fase hier of gaan we ergens anders naartoe?’
Het team wil onderzoeken wanneer deze ‘trigger momenten’ zich voordoen en hoe er het beste contact kan worden gezocht met vertrekkers. Door doelgerichte informatie te sturen naar mensen die in deze levensfase zitten, hopen ze de vertrekkers mogelijkheden te bieden om terug te komen. ‘Als je op deze trigger momenten positieve berichten uit jouw oude regio hoort, dan kan dat misschien nét dat laatste zetje zijn om terug te verhuizen.’
Back to the roots
Haartsen benadrukt dat er bij veel vertrekkers een latente terug-verhuis-wens bestaat. Dat betekent dat de meeste vertrekkers er weliswaar voor open staan om terug te keren naar de plattelandsregio’s maar nog geen bewust of concreet plan hebben voor de toekomst.
‘Ik zie dat veel mensen een sterke band hebben met hun geboortestreek. Ze vertrekken meestal voor hun studie, werk of om op reis te gaan en blijven dan ergens plakken. Het zou toch prachtig zijn als we deze mensen kunnen helpen om hun weg terug te vinden naar die regio?’
Volgens Haartsen heeft het weinig nut om jongvolwassenen nog voordat ze uit de regio vertrekken erop te wijzen dat ze terug zouden moeten keren. ‘Voor veel vertrekkers geldt dat ze een jaar of 18 zijn wanneer ze hun spullen pakken en naar de stad verhuizen. Op dat moment denk je nog helemaal niet na over hoe de arbeidsmarkt eruit ziet in je eigen regio. Je bent alleen maar bezig met weggaan.’
Het is volgens Haartsen dan ook juist belangrijk om de vertrekkers los te laten. ‘Ze vertrekken toch wel, daar hoef je niet tegen te strijden. Maar zorg wel dat je contact met ze houdt en je ze blijft boeien over de regio. Op die manier kun je ze uiteindelijk weer binden aan de plattelandsregio’s en terughalen naar het gebied waar ze vandaan komen.’
Luister online
