Harm van der Veen (86) overleden: 'Hij kwam, sprak en overwon'

VEENDAM/REGIO – Harm van der Veen, geschiedenisleraar, publicist en historicus, is overleden. Van der Veen werd in 1935 geboren in Nieuwolda, maar verbleef het grootste deel van zijn werkzame leven in Veendam. Daar schreef hij ontelbare werken, vooral over de Veenkoloniën.

Na de kweekschool haalde Van der Veen zijn MO-akte geschiedenis en stapte hij in 1958 het lerarenvak in. Hij doceerde geschiedenis op de Veendammer ULO, het Winkler Prins Lyceum en lerarenopleiding Ubbo Emmius. Ook was hij politiek actief voor de PvdA. Hij zat in de gemeenteraad van Veendam en in Provinciale Staten van Groningen.

Radiomaker Henk Scholte kent Van der Veen al zijn hele leven. ‘Hij was vroeger mijn leraar geschiedenis op het Ubbo Emmius. Ik heb een vriend verloren, die er eigenlijk mijn hele leven is geweest. Harm van der Veen is ook niet in een notendop te vatten. Die man heeft zoveel gedaan en heeft zoveel betekend. Voor de Veenkoloniën, voor Groningen, maar ook voor Radio Noord.’

Vaste radiocolumn

Zo was Van der Veen in de vorige eeuw vaste gast in het zondagse radioprogramma Sloaperstil van Siemon Reker. ‘Hij was zo’n schoolmeester’, zegt Scholte, ‘die op de radio op een hele lenige manier kon vertellen over de geschiedenis. Mensen zaten aan de radio gekluisterd. De straten waren bij wijze van spreken leeg als hij erop was.’

Ontelbare publicaties

Op schoenen en klompen: honderd jaar werken in Noordoost Nederland, Boeren op toegemaakte grond: geschiedenis van de veenkoloniale landbouw en Kolonisten, kanalen en kroegen: het zijn slechts enkele van Van der Veens ontelbare publicaties. ‘Ik geloof dat ik wel anderhalve meter aan boeken van zijn hand in de kast heb staan’, zegt Scholte. ‘Vooral over de Veenkoloniën.’

Van der Veen was gezegend met een hele vlotte pen. ‘Maar praten ging hem net zo gemakkelijk af’, zegt Scholte. ‘Als hij een lezing gaf, dan keek hij zo schuin in de lucht, en lag het gehoor aan zijn voeten. Hij kwam, sprak en overwon, zeg ik wel eens. Zijn verhaal had altijd een kop en een staart, was steevast voorzien van een paar kwinkslagen en zonder uitzondering van hoog niveau.’

Maar Van der Veen deed meer dan schrijven en praten. Zo werd hij ook bekend als imagoverbeteraar van de Veenkoloniale en Groningse taal en cultuur. Hij was oprichter van de Museumfederatie en van Stichting Kostverloren, een culturele organisatie die zich tot doel stelde de Groninger cultuur en streektaal te bevorderen. Daarnaast was hij jarenlang voorzitter van het Veenkoloniaal Museum in Veendam. Hij is bovendien de grondlegger van de jaarlijks verschijnende Veenkoloniale Volksalmanak. Hij werd ervoor gewaardeerd met de K. ter Laan Prijs (1989) en de Culturele Prijs van de gemeente Scheemda (1999).

‘En ondertussen maar blijven schrijven’, zegt Scholte. ‘Bijvoorbeeld voor Toal en Taiken, het tijdschrift voor de Groninger cultuur. ‘Het kwam niet zelden voor dat Harm dat blad bijkans helemaal in z’n eentje volschreef, met historische verhalen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Hij was iemand die op een zondagmiddag zo vier artikelen schreef. En heel erg begaan met de Grunneger toal. De liefde voor de Groningse taal en streek overbrengen kon hij als geen ander.’

Beuken op het toetsenbord

Eigenlijk, zegt Scholte, moet hij daarbij zijn vrouw Gré van der Veen, die ook schrijfster is, in één adem noemen. ‘Dan zat de één in de voorkamer de schrijven, en de ander in de achterkamer. Dat ging er om weg: die typmachines ratelden maar door. En al was het op een gegeven moment geen typmachine meer: het was ongelooflijk hoe Harm kon beuken op een toetsenbord alsof het een Remmington was.’

Harm van der Veen wordt alom geschetst als een ‘doodgoeie vent’. Scholte: ‘Hij had zo’n manier van: als hij je iets vroeg, dan kon je niet weigeren. Maar andersom ook, hoor. Harm zei nooit nee. Je kon altijd op hem rekenen. Echt een zeldzame man, ach, ik heb zo veel van hem geleerd. Voor geschiedenis hoef je niet ver, zei hij altijd. Je kunt ook Columbus zijn aan de voordeur, zei hij dan. Ik herinner me ook nog een standaardwerk over scheepvaart in de Veenkoloniën dat hij heeft geschreven. Echt weer-ga-loos goed. Maar altijd bescheiden blijven hè. Geen dikdoenerij.’

Gestorven in het harnas

Wiebe Klijnstra was in het kader van de Noordmannen vorig jaar maart nog bij Harm van der Veen en zijn vrouw Gré op bezoek. Eén van de typische Van der Veen-dingen die hij toen vertelde, was dat hij in 2000 een koninklijke onderscheiding (Ridder in de Orde van Oranje Nassau) had geweigerd. ‘Hij was voorgedragen voor een lintje, maar hij had geweigerd hem op te halen. Da’s niks voor mij, had hij gezegd.’

Ondanks zijn respectabele leeftijd van 86 jaar, komt het overlijden van Van der Veen voor velen onverwacht. Scholte: ‘Mensen die ik spreek kunnen het niet geloven. Grunnen zönder Harm, dat ken toch nait?, zei iemand me. En een ander: ‘Overleden? Harm? Onmogelijk. Ik zag hem gisteravond nog achter z’n schrijfmachine zitten.’ Harm van der Veen is echt gestorven in het harnas kun je wel zeggen.’

Dit is een artikel van RTV Noord. RTV1 en RTV Noord werken dit jaar nauw samen om met lokaal nieuws te brengen.