Bram Stokroos: oud-rector, auteur en ontdekkingsreiziger

VEENDAM – Waarom is hetzelfde elders anders? Dat is de vraag die Bram Stokroos (87) zijn leven lang heeft beziggehouden. Stokroos: ‘Als je reist merk je wij doen iets zus en anderen doen het zo. Ik heb altijd geprobeerd te begrijpen waarom.’ Ik spreek met de oud-rector van scholengemeenschap Winkler Prins over zijn nieuwe boek, zijn carrière en zorgen voor de toekomst.

Als kind wilde Stokroos ontdekkingsreiziger worden, en in zekere zin werd hij dat ook. Een ontdekkingstocht naar de mens. In zijn pas verschenen boek De mens op zoek naar zichzelf probeert hij te ontdekken hoe het kan dat er zoveel verschillende culturen zijn ontstaan. Het is naar eigen zeggen zijn laatste bijdrage aan de filosofische antropologie.

Ze ontmoeten elkaar tijdens het wandelen

Ik ontmoet de inmiddels 87-jarige Stokroos in het lichte en kleurrijke appartement waar hij samen met zijn partner Gina van Huizen woont. Van hieruit hebben ze een prachtig uitzicht over Veendam. Aan de muur door haar geschilderde kunst, op de kasten door hem zelfgebouwde violen. Allebei verloren ze na bijna vijftig jaar huwelijk hun eerste partner. Prominent op het dressoir in de woonkamer staan de foto’s van Hennie en Theo. Stokroos: ‘Toen mijn vrouw stierf volgde er een periode van diepe, rauwe rouw. Ik kwam mijn studeerkamer eigenlijk niet meer uit.’ Op aanraden van de huisarts gaat hij bij een wandelclub, tijdens een van deze wandelingen ontmoet hij Gina.

De werkelijkheid heeft veel gezichten

Stokroos studeerde Sociale Geografie en Culturele Antropologie aan de RUG. Hij werd docent aardrijkskunde aan de Winkler Prins en vervolgens rector van de scholengemeenschap. In zijn leven heeft hij veel gereisd. Op deze reizen ziet hij dat ‘de werkelijkheid veel gezichten heeft’. Stokroos: ‘Als ik in een ander werelddeel ben dan kijk ik om me heen en zie ik hoe anderen anders denken en anders doen, dat vind ik interessant.’ Wat wij heel gewoon vinden is in een andere samenleving heel ongewoon. Hoe al die culturen miljoenen jaren geleden zijn ontstaan en zich door de tijd hebben ontwikkeld is wat hij in zijn boek beschrijft.

Stokroos wordt geboren in de stad Groningen. Zijn vader werkt bij een uitgeverij, zijn moeder is huisvrouw. Ondanks zijn ambities  om ontdekkingsreiziger te worden vind hij een baan bij de Provinciale Griffie in Groningen. Vanuit die functie kreeg hij de gelegenheid sociale geografie te studeren. ‘Overdag werken en ’s nachts studeren, ik heb cum laude mijn kandidaads gedaan.’ Na twee jaar volgde het doctoraal examen en werd Stokroos leraar aardrijkskunde in Veendam. Op latere leeftijd promoveert hij op een onderzoek naar ‘Transformatieprocessen en Onderwijsconcepties’ in Ghana, Mali en Mozambique.

 

 

“Twintig jaar hebben we geprobeerd een andere cultuur onze levensstijl op te leggen, dat is mislukt” (Bram Stokroos)

Hoe je naar de wereld kijkt en wat voor jou ‘logisch’ of ‘waar’ is, is afhankelijk van de cultuur waarin je geboren bent. Oorlogen ontstaan wanneer mensen hun wereldbeeld als de absolute waarheid zien en aan anderen willen Opleggen. Stokroos: ‘Kijk naar de periode van kolonisatie, waarin we ons schandelijk hebben gedragen in een poging andere mensen onze blik op te leggen.’ Hetzelfde speelt nu in Afghanistan; ‘twintig jaar hebben we geprobeerd een andere cultuur onze levensstijl op te leggen, dat is mislukt.’

Onderwijs als verbinder

Voor het onderwijs ziet Stokroos een belangrijke en verbindende rol. Door jonge mensen bewust te maken van culturele verschillen. En hen te leren dat wat anders is niet per se gevaarlijk of verkeerd is. Zo heeft Stokroos ook altijd invulling willen geven aan zijn school. ‘Belangrijk voor mij was altijd de gelijkwaardigheid der ongelijken. Want niet ieder kind is gelijk en hun omstandigheden ook niet, maar we zijn wel allemaal gelijkwaardig.’

‘De mens op zoek naar zichzelf’ is niet Stokroos zijn eerste boek. Eerder schrijf hij ‘waarom is hetzelfde elders anders’ en het jeugdboek Stijn, Marijn en Harlekijn. Een jeugdverhaal over Stijn en Marijn die er met hun opa op uittrekken in een kampeerauto.

Toekomstzorgen

De klimaatcrisis, de machtsovergang van Amerika naar China, massavernietigingswapens, het zijn grote thema’s die de hele wereld aangaan. Stokroos: ‘We moeten daar samen uit zien te komen, anders gaan we kapot.’ De wereld is aan het globaliseren en de vraag rijst hoe je alle verschillende culturen bij elkaar kunt brengen. Ook daarover schrijft Stokroos in zijn boek. Het is volgens hem belangrijk dat jonge mensen hierover gaan nadenken. Hoe vinden we samen een weg, ondanks culturele verschillen?

Een einde is volgens hem niet ondenkbaar, zoals bij de Neanderthalers ook is gebeurd. Maar Stokroos geloofd ook dat dingen nog omkeerbaar zijn als we beter voor de aarde zorgen en ons aanpassen. Een multiculturele wereld waarin we verdraagzaam zijn naar elkaar lijkt misschien een utopie, maar zegt Stokroos ‘we moeten het wel proberen, ik had immers ook een hele mooie bontgekleurde school.’

Het laatste boek

Zo’n vijf jaar geleden waren Van Huizen En Stokroos op weg in de auto toen hij plots wartaal begon uit te slaan. Van Huizen: ‘Ik heb het gaspedaal ingetrapt en ben hup naar het ziekenhuis geracet.’ Het bleek een herseninfarct, sindsdien gaat het praten moeizaam. ‘Vreselijk frustrerend’ voor een oud-leraar die gewend is te vertellen en uit te leggen.

Ook het typen gaat na het herseninfarct niet meer zo vlot wat het schrijven bemoeilijkt. Is dit dan werkelijk zijn laatste boek? Van Huizen twijfelt; ‘de laatste tijd is hij weer veel in zijn studeerkamer te vinden.’  Zijn nalatenschap ligt in ieder geval besloten in de boeken die hij schreef. Daarin heeft hij, net als in de jaren van lesgeven, geprobeerd zijn eigen ontdekkingsreis naar de mensheid te delen.