Direct naar de inhoud.

Workshop over armoede. ‘We zijn meer dan een probleem’

  • door:
  • op:
Annemaria Evers en Christiaan Dekker geven de workshop ‘Armoede, waar hebben we het over?’ (foto: Ariënne Dozeman / RTV1)

VEENDAM – Wat doet armoede met mensen? En wat kun je betekenen voor mensen die in armoede leven? Over deze vragen gaat het in de workshop ‘Armoede, waar hebben we het over?’

Daarin leren deelnemers dat je niet ‘over’, maar ‘met’ mensen in armoede moet praten. En je hoeft niet altijd te proberen een oplossing te vinden.

De workshop

Woensdagavond in een zaaltje naast de Protestantse Kerk in Vriescheloo. Hier geven Christiaan Dekker en Annemaria Evers voor het eerst de workshop ‘Armoede, waar hebben we het over?’ Dekker is diaconaal consulent in Oost-Groningen. Evers werkt als ervaringsdeskundige bij het expertisecentrum Sterk uit Armoede. De avond is bedoeld voor iedereen die op wat voor manier dan ook betrokken is bij mensen in armoede.

Als iemand mij vertelt dat ze drie keer per week soep eten, wat zeg ik dan terug? (Deelnemer aan de workshop ‘Armoede, waar hebben we het over?’)

‘Wat kan ik zeggen en doen?’

Onder meer een huisarts, welzijnswerkers, diaken en leden van de dorpsraad zijn gekomen. ‘Sommige verhalen die ik hoor, zijn zo schrijnend dat ik er wakker van lig, juist omdat mijn situatie anders is’, deelt een van de deelnemers. ‘Als iemand mij vertelt dat de kachel altijd op zeventien graden staat en ze drie keer per week soep eten, wat zeg ik dan terug?’ Ook de kerk wil graag meer betekenen voor mensen in armoede, maar hoe ze dat moet doen, brengt de diaken soms in verlegenheid.

Levensverhaal van een ervaringsdeskundige

We starten de avond met het levensverhaal van ervaringsdeskundige Annemaria Evers. Een verhaal dat begint met een gewelddadige stiefvader en narcistische moeder. Evers: ‘Er was van alles mis thuis, maar dat was bij iedereen in onze buurt zo. Dus niemand vond dat raar.’ Veel dingen heeft ze nooit geleerd, zoals hoe je de financiën op orde houdt. Door de situatie thuis, krijgt ze op school ook maar weinig mee: ‘Ik stond constant in een overlevingsstand.’

Annemaria Evers, ervaringsdeskundige bij ‘Sterk uit Armoede’ (foto: Ariënne Dozeman / RTV1)

Dakloos met kinderen

Evers krijgt drie zonen uit drie verschillende relaties. ‘Het is een vicieuze cirkel: door je jeugd maak je de verkeerde keuzes, bijvoorbeeld voor gewelddadige mannen.’ Ze wist altijd heel zeker: mijn kinderen wil ik een ander leven geven dan ik heb gehad. Maar hoe doe je dat? De financiële problemen stapelen zich op en moeilijke jaren volgen. Uiteindelijk raakt ze met haar kinderen dakloos.

Wie opgroeit in armoede heeft een grotere kans op armoede en sociale uitsluiting als volwassene. Deze zogenoemde ‘generatiearmoede’ speelt ook in Oost-Groningen en met name de Veenkoloniën, waar van oudsher hoge aantallen huishoudens leven in armoede. Naar de mechanismen achter dit doorgeven van armoede van generatie op generatie doet de Rijksuniversiteit Groningen op dit moment een groot onderzoek.

‘Hoe gaat het met je?’

Het was iemand van Sterk uit Armoede die aan Evers de ogenschijnlijk simpele vraag ‘Hoe gaat het met je?’ stelde. ‘Ik brak’, vertelt Evers, ‘omdat zij de eerste was die niet oordeelde of me vertelde wat ik zou moeten doen.’ Evers deed de opleiding tot ervaringsdeskundige en werkt nu bijna fulltime voor de organisatie. Op haar 54e lijkt haar leven eindelijk op de rit, al is ze er nog niet: ‘Er staan nog steeds schulden. Ik heb een mooi inkomen, maar lever alles in.’

‘Je moet het niet voor hen, maar met hen doen‘

Als diaconaal consulent van de Protestantse Kerk houdt Christiaan Dekker zich fulltime bezig met armoede in Oost-Groningen. Hij kijkt in de hele regio op welke manier men bezig is met armoedebestrijding en probeert die verschillende organisaties met elkaar in contact te brengen. Dekker: ‘Er zijn veel mooie initiatieven, maar er wordt nog te veel langs elkaar heen gewerkt.’

Christiaan Dekker, diaconaal consulent armoedebestrijding (foto: Ariënne Dozeman / RTV1)

Juist de samenwerking met ervaringsdeskundigen zoals Evers, is volgens Dekker essentieel. Hij stelt: ‘alles wat je voor mij doet zonder mij, doe je tegen mij.’ Je moet volgens hem niet over, maar met mensen praten. Evers beaamt dit. Ze heeft ervaren dat, wanneer je in armoede zit, er heel veel voor je beslist wordt, maar je zelf nauwelijks meepraat.

Pas na vijf jaar hulp zoeken

In de workshop vraagt Dekker de deelnemers in gedachten terug te gaan naar een crisismoment in hun leven. ‘Wat deed dat met je?’ Deelnemers benoemen gevoelens van stress en angst. ‘Je bent aan het overleven en hebt geen oog meer voor andere dingen’, stelt iemand. Een ander: ‘Het werkt verlammend.’

Mensen met geldproblemen vragen gemiddeld pas na vijf jaar om hulp en staan dan dus al jaren onder hoogspanning.

Toen Evers eindelijk aanklopte bij hulpinstanties, werd ze meteen overspoeld door papierwerk. Iets waar je volgens haar op dat moment helemaal niet toe in staat bent. Ze kreeg dingen te horen als ‘U heeft dit niet goed ingevuld’ of ‘Als het nog een keer gebeurt, bent u fraudeur, mevrouw.’ Vaak zijn mensen overbluft en stagneren daardoor juist, stelt Evers.

Door geldzorgen daalt je IQ Armoede is stressvol en dat heeft een negatieve invloed op de vorming van het brein. Verschillende onderzoeken tonen dat aan. Zo stellen Harvard-econoom Sendhil Mullainathan en Princeton-psycholoog Eldar Shafir in hun boek ‘Schaarste’ dat mensen die zich voortdurend zorgen moeten maken over geld, minder denkruimte overhouden voor zaken die hen vooruit zouden kunnen helpen. Armoede maakt volgens hen minder alert, vergeetachtiger, ongeduldiger en impulsiever. Geldzorgen zouden zelfs leiden tot een daling van het IQ.

Systeem is leidend

In de workshop proberen Dekker en Evers te laten zien dat bij instanties de menselijke maat vaak verdwenen is. Het systeem is leidend en ‘regels zijn regels’. Dekker gelooft zeker in de empathie en welwillendheid van hulpverleners, maar het systeem laat weinig ruimte voor menselijkheid, omdat het gebaseerd is op wantrouwen en het voorkomen van misbruik. Evers: ‘Nog voor je bij de schuldsanering iemand hebt ontmoet, krijg je een lijst met allerlei heel persoonlijke informatie die je mee moet nemen naar een vreemde. Dat voelt vernederend.’

‘Veel mensen gaan er toch vanuit dat de financiële problemen je eigen schuld zijn.’ (Annemaria Evers, ervaringsdeskundige ‘Sterk uit Armoede’.

Een gevoel van schaamte en het idee telkens veroordeeld te worden, maakt dat mensen juist verder weg raken van instanties. Evers: ‘Veel mensen gaan er toch vanuit dat de financiële problemen je eigen schuld zijn. Er wordt vaak naar je gekeken als tweederangs burger.’ Dekker en Evers roepen op te proberen niet de armoede te zien, maar het verhaal daarachter. Evers: ‘We zijn meer dan een probleem.’

‘Ik heb je toch niet gevraagd om het op te lossen?’

Wat kun je wel doen, vragen verschillende deelnemers op de workshopavond zich af. Wanneer ze vermoeden dat iemand het moeilijk heeft, ontstaat er vaak ongemak, want ‘daar vraag je toch niet naar?’ Toch moet je dat juist wel doen, zegt Evers. ‘Benoem je gevoel. Zeg gewoon: ‘Ik voel me er ongemakkelijk bij om het te vragen, maar redt u het wel?’

Wanneer we geconfronteerd worden met iemand in armoede, gaan we uit onmacht of schuldgevoel vaak meteen op zoek naar een oplossing. Voor alle deelnemers is het een eyeopener wanneer Evers zegt: ‘Ik heb je toch niet gevraagd om het op te lossen?’ Volgens haar is het belangrijk om niet voor een ander te gaan denken. ‘Wees simpelweg mensen, zie elkaar en luister naar iemand zijn verhaal.’

Dekker en Evers hopen dat door onder meer deze workshop mensen zich ervan bewust worden wat armoede inhoudt en wat het met een mens doet. En dat er zo ook iets verandert in de manier waarop daarmee wordt omgegaan.

De workshop ‘Armoede, waar hebben we het over?’ is op 9 en 10 november nog bij te wonen in Stadskanaal. Op 17 november in Winschoten en op 29 november in Midwolda.



-advertenties-

NIJM Webdesign Stadskanaal